Kapitano esas livonta Madrid. Lua kavali vartas en la strado; il nun departas a Katalunia, ube lua regimento devas irar. Ne havante pekunio, il su trurnas ad uzuristo. "Sioro Sanguisuela (ta nomo signifikas hirudo (vortope sango-suganta), il dicas, kad vu ne povus prestar a me mil dukati?" - "Sinioro kapitano, respondis l'uzuristo kun mieno dolca e bonvoloza, me ne havas li; ma me promisas trovor viro qua prestos li a vu, t.e. qua donos a vu quara-cent kontante; vu skribos obligaciono po mil. De la quara-cent quin vu recevos me prenos, se plezos a vu, sisa-dek kom kurtajpago; la pekunio esas tante rara nuntempe!" - "Quanta uzuro! interruptis bruske l'oficiro; postular sisa-cent e sisa-dek dukati po tria-cent e quara-dek! Quanta deshonesteso! on devus pendar viri tante kruela!" - "Ne iracez, sinioro kapitano, respondis tre kalme l'uzuristo; videz altraloke. Pri quo vu plendas? Kad me koaktas vu recevar la tria-cent e quara-dek dukati? Vu esas libera prenar o refuzar li." La kapitano, povante nulo respondar a ta paroli, foriris; ma, reflektinte ke oportas departar, ke la tempo urjas, e fine ke il ne povas karear pekunio, il retroiris tamatine che l'uzuristo, e renkontris lu ye lua pordo, en mantelo nigra, kun grosa rozario. "Me rivenas a vu, sinioro Sanguisuela, il dicis; me aceptas vua tria-cent e quara-dek dukati: la neceseso havar pekunio koaktas me prenar li." - "Me iras al meso, respondis grave l'uzuristo; ye mea troveno, venes, me kontos a vu la sumo." - "He! no, no, respondis la kapitano; rienirez che vu, me pregas; to esos quik facila; liberigez vu nun; me esas tre urjata."
-"Me ne povas, respondis Sanguisuela; me kustumas audar la meso omnadie ante komencar irga afero; nam to esas regulo quan me impozis a me, e quan me volas sequor religioze dum mea tota vivo." Irge quante nepacienta esis l'oficiro recevor sua pekunio, il mustis cedar a pia Sanguisuela; il provizis su per pacienteso, e mem, quale se il timus ke la dukati eskapos, il sequis l'uzuristo al kirko: il audis la meso kun ilu. Pos to, il su preparis ekiror, ma Sanguisuela, proximigante su a lua orelo, dicis: "Un de la maxim habila predikisti de Madrid nun predikos; me ne volas perdor lua prediko."
La kapitano, a qua la meso ja tro duris, desesperis pri la nova tardigo; tamen il restis ankore en la kirko. La predikisto aparas, e predikas kontre l'uzuro. L'oficiro esas ravisata; ed, observante la vizajo di l'uzuristo, il dicas a su: "Se ta Judo povus lasor su emocar! Se il donus a me nur sisa-cent dukati, me esus kontenta." Fine, la prediko finite, l'uzuristo ekiras; la kapitano abordas lu, e dicas: "Nu! quon vu pensas pri ta predikisto? pri me, me tote emocas." - "Me judikas same kam vu, respondas l'uzuristo; il perfekte traktis sua temo; il esas viro habila; il tre bone facis sua mestiero; ni irez facor la nia."
Le Sage.

Kalifo Mutevekul havis mediko stranjera, nome Honain, quan il tre estimis pro lua granda cienco. Kelka kortani suspektigis da lu ta viro, e dicis ke, pro ke il esas exterlandana, on ne povas bone fidar a lua fideleso. La kalifo divenis desquiera e volis probor kad e quante ta suspekto esas justa. Il igis venar lu e dicis: "Honain, me havas inter mea emiri danjeroz enemiko kontre qua, pro lua forta partisanaro, me povas uzar nula violento. Pro to me imperas ke tu preparez veneno subtila, lasonta nul traco di su en la mortinto. Me invitos lu morge e liberigos me de lu per ta maniero."
"Sinioro, respondis Honain kun fido audacoza, mea cienco okupas su nur pri medikamenti qui konservas la vivo; me povas e volas preparar nul altra. Me anke penis nultempe lernar lo, pro ke me kredis ke la chefo dil vera kredanti nultempe postulos de me tala konocajo. Se me esas nejusta per to, permisez a me livar tua korto por lernar en altra lando ta cienco qua mankas a me."
Mutevekul respondis ke to esas vana exkuzo; qua konocas la salvanta moyeni, ita konocas anke le nociva. Il pregis, il minacis, il promisis donaci; vane: Honain persistis en sua respondo. Fine la kalifo simulis iraceskar, vokis la gardisti ed imperis duktar en karcero ta viro obstinera. To eventis; mem spionisto esis adjuntita ad ilu sub semblo di kaptito, por observar lu e raportar a la kalifo omno quon dicos Honain. Irge quante Honain indignis pri tala traktado, il lasis tamen eskapar koram la kunkaptito nul parolo pri qua la kalifo povus iracar ad ilu. Lua sola dico esis ke on traktas lu neyuste.
Pos kelka tempo la kalifo igis duktar lu itere koram su. Sur tablo jacis amaso de oro, diamanti e stofi precoza; ma apude stacis la exekutisto kun flogilo en manuo e glavo sub brakio. "Tu havis tempo, dicis Mutevekul, por reflektar e vidar la nejusteso di tua obstino. Nun selektez: o prenez ta richaji e facez mea volo; o preparez tu a shaminda morto." - "Sinioro, respondis Honain, la shamo ne esas en la puniso, ma en la krimino. Me povas mortar sen makulizar la honoro di mea cienco e profesiono. Tu esas mastro di mea vivo; facez to quo plezos a tu."
"Ekirez", dicis la kalifo a la cirkumanti; e kande il esis sola, il ofris la manuo a konciencoza Honain, e dicis: "Honain, me esas kontenta pri tu; tu esas mea amiko, e me la tua. On persuadis me suspektar tua fideleso; me devis probar tua honesteso, por certeskor, kad me povas tote fidar a tu. Ne kom rekompenso, ma kom signo di mea amikeso me sendos a tu la donaci qui ne povis seduktar tua vertuo." Tale parolis la kalifo, ed il imperis portar l'oro, la lapidi e la stofi aden la domo di Honain.
Herder e Liebeskind.

Paris, la 20-esma di decembro 1754.

Sen havar, Sioro, la honoro konoceskar da vu, me tamen esperas ke, pro ke me devas ofrar a vu exkuzi e pekunio, mea letro ne povos aceptesar male.
Me saveskas ke Damzelo de Cléry sendis de Blois un korbo ad ula bon oldino, nomata Siorino Le Vasseur, tante povra ke el lojas che me; ke ta korbo kontenis, ulte diversa kozi, poto de dua-dek "pound" (Germanalingue Pfund; Anglalingue pound; Francalingue livre: anciana pezmezurilo, valoranta proxime duima kilogramo) de butro; ke la toto arivis, me ne savas quamaniere, en vua koqueyo; ke la bon oldino, saveskinte lo, havis la naiveso sendar a vu sua filiino, kun la letro avizala por postular la butro, o la preco quan ol kustis; ke, pos ke vu e Siorino vua spozo mokis elu, segun la kustumo, vu, vice respondar irgamaniere, imperis a vua servisti ekpulsar elu.
Me penis konsolacar la oldino chagrenigita, explikante ad elu la reguli di l'altaklasa societo e dil granda edukeso; me pruvis a lu, ke esus vere neutila posedar servisti, se li ne uzesus por ekpulsar la povro, kande lu venas reklamacar sua proprajo; ed, explikinte ad elu quante "yusteso" e "humaneso" esas vorti populachala, me fine igis lu komprenar ke, vere, el tro honorizesas per to ke komto voluntis manjar elua butro. Do, el komisas me por atestar a vu sua gratitudo pro la honoro ad el facita, sua regreto pro la tedo quan el efektivigis a vu, e sua deziro ke la butro semblabez bona a vua gusto.
E, se la hazardo igis ke la transporto dil pako ad el sendita kustis de vu irga pekunio, el ofras pagar a vu ta sumo, segun yusteso. Pri to, me nur vartas vua impero por exekutar elua intenco, e suplikas ke vu aceptas la sentimenti kun qui me havas la honoro esar, e.c.
J.-J. Rousseau.
Trad. F. Morot.

Ante audar la historio di mea vivo, askoltez, amika lektanto, rakonto quan me quik facos.
Du studenti iris kune de Penadiel a Salamanca. Sentante su fatigita e durstoza, li sideskis an bordo di fonto quan li renkontris dum la voyiro. Ibe, dum ke li repozis pos saciir sua dursto, li videskis hazarde proxim su, sur petro ne plu alta kam la sulo, kelka vorti ja kelke efacita dal tempo e dal pedi di la bestiotrupi quin on duktis drinkigar de la fonto. Li jetis aquo sur la petro por lavar olu, e lektis ta paroli en Kastiliana linguo: "Hike esas inkluzita l'anmo di licenciero Pedro Garcias."
La plu yuna de la studenti, qua esis hastema e nereflektema, epene finis lektar la surskriburo, e dicis ridante totkordie: "Nulo esas plu komika! Hike inkluzita l'anmo... Anmo inkluzita! Me volus savar qua originalo povis facar epitafo tante ridinda." Lua kompano, plu sagaca, dicis en su: "En to existas ula misterio; me volas restar hike por klarigar lu." Il lasis do departar l'altra, e sen tardesar komencis exkavar per sua kultelo cirkum la petro. Il trovis sube ledra monetuyo quan il apertis. esis en olu cent dukati, kun karto sur qua esis skribita ta vorti en la Latina: "Esez mea heredanto, tu qua havis sata esprito por divinar la senco dil surskriburo, ed uzez mea pekunio plu bone kam me." La studento, joyigita da ta trovo, ripozis la petro quale ol esis antee, e riadiris la voyo a Salamanca kun l'anmo di la licenciero.
Irga qua tu esas, amika lektanto, tu nun similesos l'un o l'altra de ta du studenti. Se tu lektos mea aventuri sen atencar la lecioni morala quin li kontenas, tu recevos nula frukto de ca verko; ma se tu lektos ol atence, tu trovos en lu, segun la precepto di Horatius, l'utilajo mixita kun l'agreablajo.
Le Sage

Irene facas voyajo kustoza ad Epidauro, vidas Asklepios en lua templo, konsultas lu pri omna sua malaji. Unesme el plendas ke el esas fatigita e sen forteso: e la deo enuncas ke to venas de la longeso dil voyajo; el dicas ke vespere el havas nul apetito: l'oraklo imperas ke el manjez poke; el adjuntas ke el ofte ne dormas: ed ol preskriptas, ke el esez en lito nur nokte; el questionas pro quo el divenas pezoza, e qual remedio: l'oraklo respondas ke el devos su levar ante la dimezo, e kelkafoye uzar sua gambi por marchar; el deklaras ke la vino esas nociva ad elu: l'oraklo dicas, drinkez aquo. "Mea vidado febleskas, dicas Irene. - Prenez orel-binokli, dicas Asklepios. - Me ipsa febleskas, el duras, e me ne esas tam forta e tam sana kam me esis. - To venas, dicas la deo, de ke vu oldeskas. - Ma per qua moyeno emendar ta langoro? - La maxim rapida, Irene, esas mortar, quale vua patrino e vua avino. - Filio di Apollon, klamas Irene, qua konsilon vu donas a me! Kad ico esas la tota cinco quan la homi reputas e qua igas vu respektegata dal tota mondo? Quon vu docas rara e misterioza? Kad me ne konocis ta remedii quin vu indikis a me? - Pro quo vu do ne uzis li, respondas la deo, sen venar querar me tante fore, e plukurtigar vua vivo per longa voyajo?"
La Bruyère.

Kande la dio di nia departo fine venis, Bu-Beker volis regalar ni lastafoye, e kunvokis ni, sepe od oke, en sua domo por supear e pasar la nokto. L'asemblajo esis joyoza; la filiulo di nia hosto, puero sep od ok yara, gayigis ni precipue per sua gracio e vovozeso; lua patrulo amis lu fole, e me vestizabis lu tote nove per beleta burnuso silke brodita, per reda chechia (kapvesto di la zuavi) e per flava pantaloni. Tamen, vespere, il ne aparis ye la supeo, e kande ni demandis ke la patro venigez lu, il respondis: "Il dormas profunda dormo", e ni ne plus insistis.
La dishi esis abundanta, la konversi tre vivoza; on multe parolis pri la Kristani e pri la milito. Pos la prego, kande ni volis livar Bu-Beker: "Mea amiki, lu dicis, me facis, segun la lego, omna esforci por ke vu esez bone che me; omna sorgin quin hosto debas a sua gasti, kun helpo di Deo, me pensas havir por vi; nun de vi omna me demandas manifesto di afeciono. Kande me dicis a vu hiere vespere: "Mea filio dormas profunda dormo", il jus mortabis, falante de la teraso, ube il ludis kun sua matro. Deo volis lo; Ol donez a lu la repozo! Por ne trublar vua festino e vua joyo, me devis retenar mea doloro, e me tacigis mea dezolata spozino per minaco di divorco. Elua lamenti ne venis til vi. Ma voluntez, camatine, asistar la funero di mea filio e juntar por lu via pregi al mei."
Ta informo, e ta forteso di anmo tote astonegis ni, e ni iris enterigar religioze la desfelica puero.

Lucia jus venis, tote ornita, ek la manui dil matro. L'amikini interluktis pri la spozino ed obligis elu lasar su videsar; el defensis su kun ta modesteso kelke militema di l'agrokultivisti, facante shildo avan la facio per sua kudi, inklinante li al busto e kontraktante sua longa e nigra brovi, dum ke tamen la boko apertesis por rideto. Elua nigra e yuninal hari, separita sur la fronto da strio blanka e deslarja, retrofaldesis dop la kapo en multopla cirkli tresala, trapikita da longa pingli arjenta qui formacis quaze la radii di aureolo, quale kustumas ankore l'agranini en Lombardia. Cirkum la kolo, el portis koliaro de granati alternanta kun ora filigran-butoni; el havis gracioza korsajo di orstofo kun flori e maniki fendita, retenata per lacizuro di bela rubandi; kurta jupo ek grosa silko kun falduri dina e broduri. Ultre to quo esis la partikular ornivo di la modesta beleso, lore altigita e grandigita dal diversa sentimenti qui piktesis sur lua vizajo: joyo moderata da kelka trubleso, ta dolca emoco qua aparas tempope sur la vizajo di la spozini e qua, sen alterar la beleso, donas aparta karaktero ad olu.
A. Manzoni.
trad. H. Senigallia.

Komercistulo rezolvis plubonigar sua situeso financala per afero-voyajo aden India. Tamen il ne volis riskar omno quon il posedas, por ke, se lua entraprezo ne sucesus segun deziro, o se desfelicaji atingus lu, il trovez ye sua retroveno kelko ankore, per quo il povus saciar sua maxim necesa bezoni. Il donis do ad un de sua amiki, kom depozajo, pasable grand amaso de fero, pregante lu gardar ol til lua retroveno, ed il departis.
Pos kelke longa tempo la komercisto retrovenis ed iris quik a sua amikulo, por riprenar la fero; ma ilta, qua dume bezonabis pekunio e vendabis la fero, respondis: "Kar' amiko, eventis a me acidento deplorinda: me pensis quante bone me konservas tua fero en chambro. Ma ulfoye, kande okazione me regardis, forkuris trupo de rati, qui versimile manjis la tota fero; nam me ritrovis nulo de olu".
La komercisto simulis la naiveso e respondis: "To esas tre posibla; on dicas ke la rati manjas tre volunte mem fero". Ta respondo esis tre agreabla a l'amiko, e por forigar de su omna suspekto, il invitis la komercisto dinear che lu ye la morga dio.
Ica aceptis l'invito e dicis adio. Dum ke il retrovenis al domo, il renkontris en la strado filiulo di sua semblant amiko, quan il duktis kun su aden sua hemo ed inkluzis. La morga dio il iris, ye la determinita tempo, che sua amiko, e trovis lu tre chagrenanta. Il questionis quo eventis ad ilu; e lua amiko respondis: "Pardonez, kara, se me ne povas aceptar tu kun mieno tam joyoza kam me dezirus; me perdis un de mea filii; me igis serchar lu per tamburago, ed on povas trovar lu nulloke".
-"Kande me retrovenis hiere a la hemo, respondis la komercisto, me vidis strigo qua forportis infanto en l'aero; ma kad ol esis tua filiulo, me ne povas dicar."
-"Kruela, klamis la amiko, kad tu povas mokar la doloro di patrulo chagrenoza, donante a lu respondo tante sensenca e senraciona? Strigo, qua entote pezas du til tri pundi, povus forportar infanto, qua pezas cirkum kina-dek pundi?". -"Pri lo tu astonesas? respondis la komercisto: en lando ube dek-e-duo de rati povas manjar tanta quintali (Germanalingue Zentner; Anglalingue hundredweight; Francalingue quintal) de fero, strigo anke povas ya forportar infanto de kinadek pundi".
Lore l'amiko komprenis bone la komparo, e ke lua amiko ne esas tam simpla kam il kredis. Il konfesis a lu ke il volis fraudar lu pri la fero, ripagis a lu la preco e recevis sua infanto.
Herder e Liebeskind.

Ni sorgoze explorez la fakto ante desquieteskar pri la kauzo. Vera esas ke ta metodo semblas tre lenta a la maxim granda parto dil personi, qui kuras nature al kauzo e neglijas la vereso dil fakto; ma, fine, ni evitos la ridindeso trovir la kauzo di to quo ne existas. Ta desfelicajo eventis tante ridinde, en la fino dil lasta yarcento, a kelka Germana ciencisti, ke me ne povas retenar me parolar hike pri olu.
En 1593, rumoro difuzesis ke Sileziana sepyara puero perdinte sua denti, un de le grosa remplasesis da ora dento. Horstius, profesoro pri medicino (eroro dil autoro; Horst (latino Hostius) esis profesoro pri yuro-cienco, ma ne pri medicino) en l'universitato di Helmstadt, skribis en 1595 la historio di ta dento, ed asertis ke ol esas parte naturala, parte miraklatra, e ke ol esas sendita da Deo al puero por konsolacar la Kristani persekutita dal Turki. Imaginez quanta konsolaco, e qua relato inter ta dento e la Kristani o la Turki! En la sama yaro, por ke historiisti ne mankez a ta ora dento, Rullandus skribis olua historio. Du yari pose, Ingolsteterus, altra ciencisto, skribis kontre l'opiniono di Rullandus pri l'ora dento, e Rullandus quik facis bela e ciencoza repliko. Un altra famozo, nomata Libavius, kolektis omno quo esis dicita pri la dento, ed adjuntis a to sua judiko personala. A tanta bel labori mankis nur to: esar vera ke la dento esas ora. Kande juvelisto examenis lu, konstatesis ke la dento esas dento ordinara, sur qua ora folio esis tre habile aplikata; ma on komencis per kompozar libri, e nur pose on konsultis la juvelisto.
Nulo esas plu naturala kam agar same pri omna speci di temi... Famoza fizikisti tre bone trovis la kauzo pro quo la subtera loki esas varma en vintro e kolda en somero. Fizikisti plu famoza trovis, nelongatempo ante nun, ke ta fakto ne existas.
La historial diskuti esas mem plu duktiva a ta sorto di eroro. On rezonas pri to quon dicis la historiisti; ma, kad ta historiisti esis nek pasionoza, nek kredema, nek poke instruktita, nek neglijema? Oportus trovar un de li, qua esabus spektanto indiferanta ed atencema di omna kozi.
Fontenelle, trad. F. Morot.

Esas en Amadan akademio famoza, di qua l'unesma statuto esas redaktita en ica termini: "L'akademiani multe pensos, poke skribos e parolos nur minime posible". On nomizis lu l'Akademio silencoza, ed esis en Persia nula vera ciencisto qua ne ambiciis admisesor en olu. Doktorulo Zeb, autoro di libreto tre bona, titulizita "La Bokostopilo", saveskis, en la fundo di sua provinco, ke un sidilo esas vakanta en la silencoz Akademio. Il quik voyajeskas, il arivas en Amadan, e prizentante su avan la pordo dil salono en qua l'akademiani kunsidas, il pregas la pordisto prizentar al prezidanto ca bileto: "Doktoro Zeb humile demandas la sidilo vakanta". La pordisto facis quik la komisiono; ma la doktoro e la bileto tro tarde arivis: la sidilo ja esis okupata.
L'Akademio esis chagrenigata pro ta kontreajo; ol aceptabis, kelke kontrevole, espritozo di la korto, di qua l'eloquenteso vivoza e lejera facis l'admiro ad omna saloneti, ed ol esis obligata refuzar doktoro Zeb, la teroro dil babileri, cerebro tante bele facita, tante bone moblizita! La prezidanto, komisita por anuncar al doktoro ta desagreabl evento, preske ne povis rezolvar lo, e ne savis quale agar. Pos kelke serchir, il plenigis per aquo granda kupo; ma tante juste, ke un guto superfluigus la liquido; pose, il signifikis ke on enduktez la kandidato. Ica eniris en ta vestaro simpla e modesta qua anuncas preske sempre la vera merito. La prezidanto staceskis e, sen pronuncar un sola vorto, il montris a lu, kun trista mieno, la emblema kupo, ta kupo tante juste plena. La doktoro komprenis perfekte, ke ne plus esas un sidilo vakanta en l'Akademio; ma, sen deskurajeskar, il penis komprenigar ke un supernombra akademiano nule jenus en olu. Il vidis avan sua pedi rozfolio; il prenas lu, delikate pozas lu sur la surfaco dil aquo, e procedas tante habile ke ne un sola guto ekfluas.
Pos ta respondo genioza, omni aplaudis; on lasis dormar la reguli tadie, e doktoro Zeb esis aceptata per aplaudado. On quik prizentis a lu la registro di l'Akademio, ube la recevendi devis enskribar su ipsa. Il do enskribis su en olu; ed il devis nur dicar, segun la kustumo, un frazo quale danko; ma, kom akademiano vere silencoza, doktoro Zeb dankis sen dicar parolo. Il skribis sur la marjino la nombro 100 (to esis la nombro di lua nova kolegi), e pozante un zero avan la cifro, il sube skribis: "Li valoros nek mine, nek pluse" (0100). La prezidanto respondis a la modesta doktoro per tam multa politeso kam justeso. Il pozis la cifro un avan la granda nombro 100, ed il skribis: "Li valoros dekoble pluse" (1100).
Abado Blanchet. trad. M. Deligny.

Brulanta sikeso devastis de longe la ruri di India, kande du pastori, Hamlet e Rashid, renkontris l'una l'altra sur la limiti di sua agri. Li preske mortis de dursto, e vidis egale perisar sua trupi. Li levis l'okuli a la cielo, e suplikis lu por helpo. Yen ke eventis subite kalmeso profunda: la uceli cesis kantar; la krii e gruni di la brutari silenceskis, e la du pastori vidis en la valo homal figuro sublima, supertera, proximeskar a li. To esis la alta genio di la tero, qua disdonas feliceso e desfeliceso a la mortivi; en un manuo il tenis la garbo di abundo, en l'altra la falchilo di devasto. Li tremis de pavoro ed esforcis celar su; ma la genio vokis li per voco tam dolca kam la zefiro murmuras, kande lu vespere ocilas sur l'odoroz arbustari di Arabia. "Proximigez vi, lu dicis, filii dil polvo; ne fugez via bonfacero. Me venis por ofrar a vi donaco, qua povas divenar neutila e ruiniva nur per via foleso. Me volas realigar via prego e donar aquo a vi, se vi dicos a me, quante vi bezonas por via kontenteso. Reflektez ke en omna homal bezoni la superfluajo esas tam nociva kam la manko. Explikez vi; e tu Hamet, parolez unesma."
"Ho bonvola genio! respondis Hamet, se tu volas pardonar mea audaco, me pregas tu por mikra rivereto, qua ne sikeskos en somero e ne inundos en vintro." -"Tu havos lu", respondis la genio, ed il frapis la sulo per sua falchilo, qua nun divenis instrumento di bonfaco. La du pastori vidis ye sua pedi fonto spricar e disfluar sur l'agri di Hamet. La flori odoris plu fresha parfumo; l'arbori ornesis per plu verda foliaro, e la brutari extingis lia dursto en la kolda fluo.
Nun la genio su turnis a la duesma pastoro, ed imperis lu parolar. "Me pregas, dicis Rashid, ke tu volez duktar granda Ganjo (la precipua fluvio di India) kun omna lua aqui e fishi tra mea agri." La bonkordia Hamet admiris la audacoza superbeso di Rashid, e regretis sekrete en su ke il ne riskis l'unesma ta granda demando, same kam Rashid joyeskis ja en sua kordio pri l'avantajo quan il havos super la simpla Hamet, kom posedanto e proprietero di Ganjo. Ma quik la genio montris timinda mieno ed iris al fluvio. La pastori stacis anxioze, vartante quon lu facos, kande on audis forta bruiso fore, e Ganjo, qua renversis sua digi, decensis per raptanta flui. L'aqui inundis e devastis en un instanto omna agri di Rashid. Li extirpis lua arbori, dronis lua trupi: ilun ipsa la fluo forportis kun su. La fiera posedanto di Ganjo divenis la viktimo di krokodilo; dum ke modesta Hamet habitis pace apud sua fonto.
Herder e Liebeskind.

"On darfas elizionar l'a di l'artiklo la e dil adjektivi, tam egale avan konsonanto kam avan vokalo, observante ica nura kondiciono, ke to ne produktos akumulajo de konsonanti. Esas konsilita uzar ta eliziono precipue kun la derivit adjektivi (la derivit adjektivi esas ti qui posedas sufix (-al, -iv, -oz e.c.) o mem, quale l'adjektivi-participa, gramatikal sufixo: -ant, -int, -ont; -at, -it, -ot.) e partikulare pos la sufixo al: infantal anmo, amikal ago, e.c. Ta eliziono ne diplasas l'acento (Konseque l'acento restas sur la silabo qua portis lu en l'adjektivo neelizionita. Ma, pro ke ta silabo antee prelasta divenas lasta, pos l'eliziono, omna adjektivo elizionita havas fakte l'acento sur la lasta silabo. esas notinda ke la substantivi, en Esperanto, same portas l'acento sur la silabo lasta, kande ol elizionesas.). On devas ne uzar lu tro freque, e precipue kande ol produktus ambigueso: l'afero-la fero." (Grammaire complète de la Langue internationale, da L. de Beaufront, pagino 12).
Ek ita texto konvenas prenar ica principo: l'eliziono esas kozo tote permisata, ma nule obliganta. On do konservas la plena yuro uzar l'artiklo e l'adjektivo kompleta, sen ula eliziono. Se ni aplikis lu en l'Exercaro ed en ica verko, ni lo facis 1e por donar exempli, 2e pro ke, se l'eliziono ne esas obligant en Ido, ni mustas konfesar, ke dicerne praktikata, ol donas a la linguo plu granda lejereso, e harmonio plu agreable fluanta. Irgu qua havas delikat orelo ne kontestos la kozo, se lu komparos la frazi dil Exercaro e di ca verko, en qui ni praktikis l'eliziono, kun la sama frazi sen olu. Esas vera alejo ne audar kun tedanta monotoneso la, la, -a, -a konstante.
Nia gramatiko konsilas "ta eliziono precipue kun la derivit adjektivi". La vorto "precipue" implikas necese ke l'eliziono darfas anke praktikesar mem kun la prima adjektivi ipsa, to esas kun la adjektivi nederivita. Pro to la studianti renkontris la prima adjektivi "bon, bel, klar, pur, ancian e.c." elizionita en kelka exerci e texti, ube ta eliziono produktas nek l'akumulajo de konsonanti, nek l'ambigueso evitenda segun la gramatiko.
Omno co naturale duktas ni parolar pri la plaso dil adjektivi en la frazo. Kad ni devas, quale en l'Angla e la Germana lingui, pozar l'adjektivo sempre e mashinatre avan la substantivo? Certe no; ico ne esas dubebla. Se la du lingui jus nomita procedas tale, altri agas segun maniero tote kontrea; li pozas l'adjektivi sempre pos la substantivi; e funde li esas plu justa, nam esas plu logikala nomar la enti o la kozi ante dicar quala qualesin li havas. Poke importas tre ofte lia qualesi, ed on ne vidas pro quo ta qualesi havus sempre e mashinatre la prefero e la precedo. Pozar nia adjektivo sempre avan la substantivo esus konseque donar ad Ido entravilo qua, nejustifikata segun la logiko, produktas pro e per la ..a, ...a, audata kun tediva monotoneso, impreso preske netolerebla. Ico explikas la diverseso plasal quan ni donis al adjektivo en la frazi di l'Exercaro e di ca verko.
Cetere to ne devas desquietigar irgu, nam ni donis exempli por la stilo sorgata; ma en Ido, quale en omna linguo, apud ta stilo existas la parolmaniero di la vivo singladia. Nu, por ica, en qua on sorgas nur komprenigar su, sen multe suciar pri eloquenteso e mem eufonio, pozez vua adjektivo ube jetos lu spontane vua pensado. ido esas tale konstruktita ke "bona homo" e "homo bona", exemple, expresas nur un sama ideo, e ne du diferanta, quale en la Franca linguo.

Nultempe existis plu multa skribata lingui diferanta kam ye la komenco dil XXa yarcento; e nultempe esis minima originaleso linguala. Kun diferanta nomi e kun diferanta formi gramatikala, omna ta lingui esas l'uni imituri di l'altri. On ne richigis la trezoro intelektala di la homaro; on multigis la komuna manieri dicar la sama kozi...
Tamen, la desfacilaji rezultanta de la lingual izoleso esas tro granda, ed ica izoleso efikas tro direte kontre la tendenci di la civilizado moderna por ke on ne agez e ne serchez de nun la moyeni remediar olu (pagini 275-276).

En la nuna stando dil mondo, kulturozo devas posedar adminime la Franca, la Germana e l'Angla. Segun la karaktero di sua agiveso, lu povas bezonar plu multe l'una kam l'altra de ta lingui. Lu devas lektar li omna tri, ed esas ne komoda por lu ne havar la fluant uzado dil tri.
Tamen ita savo esas nur paliativo por la malajo qua esas la diverseso di la lingui en la mondo civilizita. Rezumo en la Franca, Germana od Angla di verko editita en la Dana o Cheka supleas apene la verko ipsa.
Internaciona kongreso e qua parolesas la Franca, l'Angla e la Germana esas kelke Babelturmo. Nam, se la homi lektante ica lingui esas multa, ti qui parolas li e komprenas li bone omna tri esas rara. E la ciencisti, la teknikisti havas rare la libertempo por aquirar la bon parolado e bon komprenado di la stranjera lingui (pagino 299).

Kun linguo artifical internaciona la homaro disponus plusa forco; ol perdus nulo de la richeso quan reprezentas la kulturlingui existanta.
Nur linguo artificala povas donar al internaciona relati l'instrumento praktikala e simpla qua mankas ad oli (p. 330).
Ico ne esus un del minim granda meriti di linguo artifical internaciona: plufaciligar la relati inter ne-Europlinguani ed omna ceteri (p. 329).

(Extraktita ek la broshuro "Opinion d'un linguiste (A. Meillet) sur la Langue Artificielle", tradukuro en la Franca ed en Ido.)

Ica pagino es donata da

Havez vua propra senpaga ttteyo