Richa komercisto havis filiulo unika, quan il amis tenere. Il igis edukar lu kun multa sorgo, ed uzis omno, quo povis bonigar lua kordio ed instruktar lua intelekto. Kande la puero atingis l'adulteso, la patrulo vokis lu a su e dicis: "Mea filio, me lernigis da tu omno quon viro di tua situeso e profesiono devas savar. Ante omno tu bezonas ta sajeso, qua konocigas da ni la diversaspeca qualesi e tendenci di la homi. Pro to me deziras, ke tu voyajez kelka yari en landi stranjera. Voyajar donas experienco: nam quante plu multa homin on vidis, tante plu bone on savas vivar kun oli. La mondo esas granda libro, de qua atencema lektero povas cherpar mult utila instrukto: ol esas spegulo, qua montras a ni la homi en lia vera formo. Regardez do diligente en ta spegulo, filio mea, e specale lernez ta sajeso, per qua sajo aquiras la maxim granda bonajo di la vivo: to esas, amiko. Se tu trovos nur un sola en la duro di tua vivo, tu posedos la maxim bela e konstanta de omna bonaji, quan nur la morto povos prenar de tu. Richaji e feliceso esas submisat a mil acidenti adversa; ma nula homal violento raptas de ni ta trezoro. Serchez do en tua voyaji tala juvelo, e ne hezitez sakrifikar, se oportas, lo maxim precoza, quan tu havas, por ta gano."

La yuno adiis sua patro e voyajis. Il iris aden lando vicina, restis ibe kelkatempe, e retrovenis, ante ke lua patro pensis, ke il ibe konoceskis uli. La patro astonesis pri lua rapida retroveno e dicis ad ilu: "Quale tu retrovenas tante balde, mea filio? - Patro, respondis la yuno, tu imperis a me restar en la stranjera lando nur tam longe kam me trovabos amiko; ma me trovis de li duadek, qui esas modeli di vera amiki".

"Mea filio, respondis la komercisto, ne esez tante prodigema pri ta santa nomo. Kad tu obliviis la proverbo, quan me rekomendis a tu ye tua departo: "Ne gloriizez tu pri tua amiko, ante ke tu probis lu"? Amiki, kara filio, esas rara: la maxim multi qui su tale nomizas ne savas, quon signifikas ta vorto. Li similesas nebulo matinala en somero, quan l'unesma sunradio dissolvas. Li traktas la kredemo qua fidas a lia dolcacha paroli quale mi-ebrio sua vinbotelo: il tenas lu ferme, tam longe kam ol esas plena de dolca suko; il jetas lu al tero, tam balde kam il vakuigis lu. me timas, mea filio, ke tua amiki similesos ta ebrio."

"Ta desfido, mea patro, esas neyusta, dicis la yuno; me esas certa, ke ta vertuoza viri, quin me nomizas mea amiki, amus me tam multe kam nun, se me irus a li esante povra e desfelica. - Ve! dicis la oldo, me vivis sepadek yari, experiencis feliceso e desfeliceso, vidis e probis multa homi; ma en la longa serio de yari me povis aquirar nur un sol amiko. E tu volas, ye l'evo di frivoleso, en duro di kelka luni (=monati), trovir duadek? Venez, mea filio, e lernez de me, quale on devas probar la homi."

La komercisto buchis kaprulo, envelopis lu en sako, e makulizis per la sango la vesti di sua filio. Kande nokteskis, il pozis la sako kun la kaprulo sur la dorso dil yuno, docis a lu quale il devas procedar, e tale li departis. Li arivis a la lojeyo dil maxim proxima de la duadek amiki, e la yuno frapeskis la pordo. Lua amiko apertis rapide, e questionis pri la kauzo di tante tarda vizito. La yuno respondis: "En desfeliceso on konstatas sua amiki. me rakontis a tu ofte l'enemikeso qua de multa yari separas la familio di eminenta kortano e la mea. Me jus renkontris lu en dezerta loko di l'urbo; il divenis furioz, videskante me, atakis e koaktis me a defenso. Me avertis, mem pregis lu sparar sua vivo. Ma la stulto kuris rabioze adsur mea espado, e falis senviva ye mea pedi. Il esas favorato di la princo; lua familio penos perigisar me e mea patrulo, kande ol saveskos lo. Pro to me prenis lua kadavro, e celis lu en ica sako. Me pregas, celez ol en tua domo, til ke me trovos loko sekreta, en qua me povos enterigar lu."

"Mea domo esas tre mikra, respondis l'amiko kun mieno desafabla; ol povas apene kontenar la vivanti qui habitas lu; ube do me povus celar tua mortinto? Ultre, omnu savas, quante enemike tu relatis al ocidito. On divinos, ke tu esas l'aginto; on facos inquesti; e pro ke nia amikeso esas konocata, on komencos per mea domo. Nule helpus a tu implikar me en tua desfeliceso. La sola servo, quan me povas facar a tu, esas tacar pri la sekretajo."

La yuno pregis e suplikis, ke il helpez lu en lua ditreso; ma vane. Lua bon amiko divenis sempre plu kolda, e lua respondi plu kurta, tale ke fine il mustis forirar kun la sako danjeroza. Il iris che la duesma amiko, qua repulsis lu same; e tale il iris sucedante che omni duadek; anke la lasta recevis lu quale l'unesma, e riklozis sua pordo pos mult exkuzi.

"Kad nun tu lernis, dicis la komercisto a sua filio, quante poke on povas fidar a l'extera semblo di homo? Ube esas la fervoroz amikeso di ta homi, pri qui tu facis tante bela laudi? Tam balde kam li saveskis tua desfeliceso, lia amo mortis. Li esas gipsizita parieti, nubi sen pluvo, arbori qui portas nul frukti. Nun me volas montrar a tu la difero inter tua duadek amiki e la mea unika." Dum ke li tale parolis, li venis a la pordo dil viro, quan il deskriptis a sua filio, kom la modelo di vera amiko. Il frapis la pordo, e kande la viro rikonocis lu, il questionis kun tenera desquieteso, pro quo il venas tante tarde che ilu. La komercisto rakontis la fingita desfeliceso di sua filio, e pregis lu celar la mortinto che su.

"Ho! kun joyo, klamis la viro; mea domo esas sat granda por celar mil mortinti. Nula timo pri posibla danjero impedos me kontributar omno, quon me povos al salvo di tu e di tua filio. Me volas duktar tu e tua filio a mea rural domeno, ube vi vivos celata e sekura pri omna serchadi di la judiciistaro."

La komercisto dankis sua amiko pro lua amo jeneroza e dicis a lu: "Me imaginis ta rakonto nur por montrar a mea kredema filio, quale on dicernas la falsa amiki de le vera."
Herder e Liebeskind.

Saladin, per sua granda braveso, ne nur de modesta stando elevis su a la Babilonal sultaneso, ma anke ofte vinkis Saracena (Germane sarazenisch; Angle saracenic; France sarrasin) e Kristana reji. Lua trezoro esante exhaustita per lua militi e lua grandega luxo, neprevidita eventi necesigis subite grosa sumo de pekunio. Pro ke il ne vidis de ube recevor lu tam rapide kam oportis, il memoreskis richa Judo nomata Melkisedek, qua uzuris en Alexandria. Il pensis, ke ica povas servar lu, se il volos, ma tal esas lua avareso, ke il nultempe konsentos propravole; e tamen Saladin ne volis violentar ilu. Dal bezono urjata, il serchis moyeno por koaktar la Judo, exkuzante la violento per rezono. Il advokigis lu, aceptis lu familiare e sidigis lu apud su, pose dicis ad ilu: "Valoroza viro, me audis dicar da multa personi, ke tu esas sajega e tre instruktita pri la deal kozi: me volas do, ke tu dicez a me quan de la tri legi tu judikas kom vera: la Judala, la Mohamedista o la Kristana?"

La Judo, qua vere esis sajo, tre bone komprenis, ke Saladin probas kaptar lu en lua propra paroli, por naskigar disputo, e pensis ke il ne povas laudar l'una plu kam l'altri, nam Saladin havas ya sua intenco. Konseque il injeniis por trovar respondo ne kompromisanta e quik dicis: "Sinioro, vua quesitono esas bela, ed oportas, ke me expresez mea sentimento per l'anekdoto quan vu audos. Se me ne eroras, me memoras audir multafoye, ke existis ultempe richa e prizata viro, di qua la trezoro, inter la maxim valoroza juveli, kontenis belega e precoza ringo. Pro olua valoro e beleso, volante konservar lu che sua posnepoti, ta viro decidis, ke pos ilua morto, ta de sua filiuli a qua il lasos la ringo, devos esar heredanta, honorizata e respektata quale unesme naskinto. La filiulo qua recevis la ringo sequis l'exemplo di sua patro e tale la ringo sucede pasis de manuo en manuo che multa heredanti. Ol arivis fine a viro havanta tri filiuli bela, vertuoza ed obediera, quin il amis egale. Singla yuno, konocante la destineso di la ringo e dezirante esar maxim honorizata, pregis sualatere la patro, qua esis ja olda, lasar ad ilu la ringo pos sua morto.

"La estiminda viro, qua afecionis li egale, ne povis ipsa facar selekto, e pro ke il antee promisis la ringo ad omna tri, il rezolvis kontentigar omni. Il facigis do, da bon' artisto, du altra ringi tante simil' al unesma, ke il ipsa apene dicernis la vera, ed ante mortar donis sekrete un a singla filiulo. La patro mortinte, omnu postulis la heredajo e honori, montrante sua ringo, ma ici tante similesis l'una l'altra, ke on ne povis dicernar la vera, e la questiono esas ankore ne solvita.

"Same, Sinioro, esas pri la tri legi, quin Deo donis a la tri populi: omnu kredas sole vera sua tradiciono, sua lego e sua imperi. Ma qua esas justa? Quale pri la ringi, la questiono esas ankore nesolvita."

Saladin, remarkante, ke Melkisedek komplete eskapis lua insidio, decidis konocigar sua bezoni. La Judo satisfacis lua demando e pose Saladin tote ripagis ilu, sempre havis lu kom amiko e konservis lu kun honoro apud su.
Giovanni Boccaccio
trad. H. Senigallia.

En nia foresto di "Lions", apud la vilajeto "La Goupillière", tote proxim granda fonto-puteo apartenanta al kapelo "Santa Mathurin", esis un hakisto nomata "Brisquet", od anke "la fendisto bon-hakila"; il vivis povre per la vendado di sua branchotaski, kun sua spozino, nomata "Brisquette". Deo donis a li du jentila filieti: sep-yara puerulo, qua esis brun-hara, e nomesis "Biscotin", e blonda-hara infantino sis-yara, qua esis nomata "Biscotine". Pluse, li havis hundo, di qua la pili frizis, tote nigra, ecepte ye l'extremajo dil kapo, qua esis fairoreda. Pro sua afeciono a sua mastri, ol esis vere la maxim bona hundo di la regiono. On nomis lu "la Bichonne", pro ke lu esis hundino.

Vu memoras la tempo, kande venis tanta volfi en la foresto di "Lions". To eventis dum la yaro di abundanta nivo, en qua la povri vivis tante desfacile. En la lando esis profundega tristeso.

Brisquet, qua duris irar a sua laboro, e, pro sua bona hakilo, ne timis la volfi, dicis ulmatine a Brisquette: "Spozino, me pregas, ke vu ne permisez a Biscotin ed a Biscotine kurar, til ke la sioro volfochasisto venabos. Por li esus danjero. Li havas por marchar suficanta spaco inter la mikra kolino e la lageto, depos ke me stekis stangi apud la lageto, por supresar irga danjero. me pregas anke, Brisquette, ke vu ne lasez Bichonne kurar; el tre deziras vagar".

Omnamatine, Brisquet dicis la sama kozo a Brisquette. Ulvespere, il ne retrovenis ye la kustumal kloko. Briquette iris til la solio dil pordo, rieniris, riekiris, e dicis, krucumante sua manui:

"Deo mea, quante il tardesas!"

Ed el ekiris itere, klamante: "He, Brisquet!"

Bichonne saltis til elua shultri, semblante dicar: "Kad me ne iros?"

"Silencez! dicis Brisquette ad elu. Askoltez, Biscotine, irez til proxim la mikra kolino, por savar kad tua patrulo ne retrovenas. E tu, Biscotin, sequez la voyeto apud la lageto, sorge atencante kad kelka stangi ne mankas. E klamez tre laute: Brisquet! Brisquet!... Bichonne, silencez!"

La pueri iris, iris, e kande li renkontris l'una l'altra, en la loko ube la voyeto dil lageto trairas ta dil kolino: "Per Deo, dicis Biscotin, me ritrovos nia kompatinda patrulo, o la volfi manjos me."

"Per Deo, dicis Biscotine, li ya manjos me anke!"

Dum ta tempo, Brisquet retrovenabis per la granda voyo de "Puchay", pasinte en "Croix-aux-Ânes" (Kruco di l'Asni), pro ke il mustis livrar che Jean Pasquier un dorso-korbo de branchofaski.

"Kad tu vidis nia filii?" questionis Brisquette.

-Nia filii? dicis Brisquet. Nia filii? Deo mea! kad li ekiris?

-Me sendis li, por renkontrar tu, til la kolino e la lageto, ma tu retrovenis per altra voyo".

Brisquet ne depozis sua bona hakilo. Il kuris quik al kolino.

"Se tu konduktus Bichonne?" klamis Brisquette.

Ja Bichonne esis tre fore.

El esis tante fore, ke balde Brisquet ne plus vidis elu. El il klamis vane: Biscotin! Biscotine! ad il on ne respondis. Lore il ploreskis, pro ke il imaginis, ke sua filii perisabis.

Pos kurir longatempe, semblis ad il audar la voco di Bichonne. Il penetris rekte en la densajo, vers la loko ube il audabis la voco, ed il eniris ibe, kun sua bona hakilo levita. Bichonne arivabis en ta loko, en la instanto kande Biscotin e Biscotine esis quik manjota da grosa volfo. Bichonne jetabis su adavan la volfo, aboyante, por ke lua krii avertez Brisquet. Per un frapo di sua bona hakilo, Brisquet renversis e quik mortigis la volfo; ma esis tro tarde por Bichonne; ja el ne plus vivis.

Brisquet, Biscotin e Biscotine retrovenis a Brisquette. Granda joyo esis por li, e tamen omnu ploris. Omna regardi serchis Bichonne.

Brisquet enterigis Bichonne en angulo di sua gardeneto, sub dika petro, sur qua la skolestro skribis en linguo latina.

Ulvespere, Candide, kun Martin, sideskis an tablo kun la stranjeri qui lojis en la sama hotelo e qui venis pasar la karnavalo en Venezia. Cacambo, qua varsis drinkajo ad un de ta stranjeri proximeskis a l'orelo di sua mastro, ye la fino dil supeo, e dicis: "Sinioro, vua majesto departos kande lu volos, na navo esas pronta". Dicinte ta vorti, il ekiris. La kunmanjanti astonita regardis l'una l'altra sen pronuncar un vorto, kande altra servisto, proximeskante a sua mastro, dicis: "Sinioro, la veturo di vua majesto esas en Padova, ela batelo esas pronta". La mastro facis signo, e la servisto departis. Omna kunmanjanti interregardis ankore, e la komuna astoneso duopleskis. Trisma lakeo, proximeskante anke a triesma stranjero, dicis: "Sinioro, kredez me, vua majesto devas ne restar hike plu longe, me nun preparos omno", e quik il desaparis.

Candide e Martin ne plus dubis lore, ke to esas farso di karnavalo. Quaresma servisto dicis a la quaresma mastro: "Vua majesto departos, kande lu volos", ed ekiris quale la ceteri. La kinesma lakeo dicis lo sama al kinesma mastro. Ma la sisesma lakeo parolis nesame a la sisesma stranjero, qua sidis apud Candide; il dicis: "Vere, sinioro, on ne plus volas kreditar vu nek me anke; e ni povus ya esor enkarcerigata canokte, vu e me; me nun sorgos pri mea aferi; adio."

Omna servisti desaparinte, la sis tranjeri, Candide e Martin restis en profunda silenco. Fine, Candide cesigis olu: "Siori, il dicis, yen stranja joko. Pro quo vi omna esas reji? pri me, me konfesas, ke nek me nek Martin esas reji."

Lore la mastro di Cacambo grave paroleskis, e dicis en Italiana: "Me ne esas jokema; me nomesas Ashmet IIIma; me esis sultano dum plura yari; me destronizis mea frato; mea nevo destronizis me; on tranchis la kolo di mea viziri; me finas mea vivo en l'anciena serayo; mea nevo, sultano Mahmud, permisas ke me voyajez kelkafoye por mea saneso; e me venis pasar la karnavalo en Venezia".

Yuno qua sidis apud Ashmet parolis pos ilu, e dicis: "Me nomesas Ivan; me esis imperiestro di omna Rusii; me esis destronizita ja en bersilo; mea patrulo e patrino esis enklozata; me edukesis en karcero; me havas kelkafoye permiso voyajar, akompanata da mea gardanti; e me venis pasar la karnavalo en Venezia."

La triesma dicis: "Me esas Charles-Edward, rejo di Anglia; mea patrulo cedis a me sua yuri al rejeso; me kombatis por valorigar li; on arachis la kordio ad okacent de mea partisani, e batis per olu lia vangi; me esis enkarcerigata; me iras a Roma vizitar la rejulo mea patro, destronizita quale me e mea avulo; e me venis pasar la karnavalo en Venezia."

La quaresma lore paroleskis e dicis: "Me esas rejo di la Poloni; la fato dil milito privacis me de mea heredita stati; mea patrulo sufris la sama desfortuno; me rezignas a la Providenco, quale sultano Ashmet, imperiestro Ivan e rejo Charles-Edward, a qui Deo donez longa vivo! e me venis pasar la karnavalo en Venezia."

Restis parolonte la sisesma monarko: "Siniori, il dicis, me ne esas tam granda sinioro kam vi; tamen me esis rejo totsame kam altru: me esas Theodoros; me esis elektita rejo en Korsika; me nomesis Vua Majesto, e nun apene on nomas me Sioro; me monetifis, e me ne posedas un denaro; me havis du statala sekretarii; e me havas apene lakeo; me vidis me sur trono, e me esis longatempe en London en karcero sur palio; me tre timas traktesor same hike, quankam me venis, quale via majesti, pasar la karnavalo en Venezia."

La kin altra reji askoltis ta diskurso kun nobla kompato. Singla de li donis duadek sekini a rejo Theodoros por komprar vesti e kamizi; Candide donacis ad il diamanto de duamil sekini. "Qua esas do", dicis la kin reji, "ta viro qua povas donar centople kam singla de ni, e qua agas lo? Kad vu anke esas rejo, sinioro? - No, siniori, e me nule ambicias esar lo."
Voltaire

Resina apud Portici, 1-esma di septembro 1807.

Kara kuzino,

Ultempe me voyajis en Kalabria; la landani esas mala homi, qui, me pensas, amas nulu, ed odias precipue la Franci. Explikar a vu pro quo esus longa; suficas dicar, ke li odiegas ni til ocido, e ke on pasas desagreable la tempo, kande on esas falinta sub lia povo. Me havis kom kompano yunulo, di qua l'exterajo esis......, yen, tal qual la sioro, quan ni vidis en Le Raincy; kad vu memoras lu? e forsan mem plu bela. Me ne dicas lo por interesar vu, ma pro ke lo esas vera. En ta montoza lando, la voyi esas vere eskarpaji; nia kavali marchis tre pene; mea kamarado iris avane; voyeto, qua semblis a lu plu facila e plu kurta, erorigis ni. To esis mea kulpo; kad me devis fidar a kapo duadek-yara? Ni serchis, til la fino dil jorno, nia voyo tra ita boski. Ma, quante plu ni serchis, tante plu ni perdis la voyo, e la nokto esis ja tote plena, kande ni arivis apud tre nigra domo. Ni eniris olu, ne sen hezito; ma, quale agar? Ibe, ni trovas familio de karbonisti, qui esis supeanta; ye l'unesma vorti, on invitis ni. Mea yuno quik aceptis; do, yen ke ni esas manjanta e drinkanta; il adminime; nam, pri me, me examenis la lojeyo e la mieno di nia hosti. Li havis vere mieni di karbonisti; ma, pri la domo, vu opiniabus, ke ol asas arsenalo: on vidis nur fusili, pistoli, sabri, kulteli, kultelegi. Omno desplezis a me, e me klare vidis, ke me desplezis anke. Pri mea kamarado, kontree; il esis quaze familiano: il ridis, il parolis kun li e, kun neprudenteso quan me devus previdir (ma, quo! se to esis pre-skribita...), il dicis senreflekte de qua loko ni venas, adube ni iras, qui ni esas. Franci, imaginez kelke! che nia maxim nepardonema enemiki, ni sola, erorigita, tante for irga homala sokurso! Ed anke, por omisar nulo povanta perisigar ni, il simulis esar richa, promisis a ta karbonisti omno, quon li volis, po la spenso e morgala guideri. Fine, il parolis pri sua valizo, pregante insiste, ke on atencez sorgoze pri olu, ke on pozez lu apud la kapo di lua lito; il ne volis, il dicis, altra kapkuseno kam olu. Ha! Yuneso! yuneso! quante vua evo esas kompatinda! Kuzino, vere, on kredabus, ke ni portas la rejal diamanti! To quon il tante suciis, en ta valizo, esis la letri di lua fiancitino!

La supero fininte, on livas ni; nia hosti su kushis infre; ni, en la supra chambro ube ni supeabis. Loketo alta de sep od ok "pedi" (=anciena longesmezurilo, valoranta triima metro cirkume), a qua on acensis per skalo, tala esis la kusheyo rezervita por ni, speco di nesto en qua on shovas su, reptante sub trabeti charjita ye provizuri por la tota yaro. Mea kamarado sola klimis aden olu, e su kushis ja dormeskanta, kun la kapo sur la precoza valizo. Me, decidinte vigilar, facis bona fairo, apud qua me sideskis. Ja preske la tota nokto pasabis sen incidento, e me komencis quieteskar, kande, ye la horo en qua semblis a me, ke la jorno esas proxima, me audis, sube, mea hostulo e lua spozino parolar e disputar; e aplikante mea orelo a la kameno komunikanta kun ta di l'infra etajo, me audis perfekte ta propra vorti di la spozulo: "Nu! fine, kad oportas mortigar la du?" A to la spozino respondis: "Yes". E me ne plus audis ulo.

Quon me dicos a vu? Me restis preske senrespire, mea tota korpo esis kolda quale marmoro; vidante ne, vu ne savabus, kad me esas vivanta o mortinta. Deo! kande me ripensas pri to!... Ni du, preske senarma, kontre li, dek-e-du o dek-e-kin, qui havis tanta armi! E mea kamarado, preske mortinta pro dormo e fatigeso! Vokar lu, bruisar, me ne audacis; eskapar sola, me ne povis: la fenestro ne esis tre alta; ma, infre, du grosa dogi ululis quale volfi... Imaginez, se vu povas, en quala ditreso me esis! Pos hor-quarimo, qua semblis a me longa, me audas ulu sur la eskalero, e tra fenduri dil pordo, me vidas la patrulo, tenanta en un manuo sua lampo, ed en l'altra granda kultelo. Il acensis, sua spozino dop ilu. Me esis dop la pordo; il apertas lu, ma ante enirar, il pozas sur la plankosulo sua lampo, quan el deprenas; pose, il eniras nudpede; ed elu, stacanta extere, e celanta per sua fingri la lumradii di la lampo, dicis per voco ne lauta: "Senbruise! irez senbruise!" Kande il atingas la skalo, il acensas, lua kultelo inter la denti; ed, arivinte proxim la lito, en qua ta kompatinda yuno jacanta prizentis sua nuda guturo, per un manuo il prenas sua kultelo, e, per l'altra... ha! kuzino!... il sizas shinko pendanta de la plafono, detranchas un loncho, ed ekiras sammaniere kam il venabis. La pordo klozesas, la lampo forportesas, e me restas sola kun mea reflekti.

Quik pos la komenco dil jorno, la tota familio grandabruise venas vekigar ni, segun nia demando. On adportas la manjebli, on ofras a ni dejuno tre konvenanta, tre bona, me certigas a vu. En la manjebli trovesis du hanyuni: unan ni devis kunportar, dicis nia hostino, e manjar l'altra. Olin vidante, me komprenis fine la senco di ta teroriganta vorti: "Kad oportas mortigar la du?" E me pensas, kuzino, ke vu esas sat penetrema por divinar nun quon oli signifikis.
Paul-Louis Courier.
tradukis F. Morot.

En Wien, imperiestro joseph esis saja e bonfacanta monarko, quale omnu savas; ma ne omni savas quale il divenis uldie mediko e kuracis desfelica homino.

Homino povra, malada dicis a sua puerulo: "Filio querez mediko, altre me ne plus povos suportar la doloro!" La puero kuris ad unesma doktoro, ed a duesma, ma nulu volis venar, nam en Wien vizito kustas un florino de la malado, e la desfelica puero havis nur lakrimi, qui ya en la cielo valoras kom bona pekunio, ma ne che omna homi sur la tero.

Ma jus kande il iris a triesma doktoro, od a la hemo, l'imperiestro lente pretervehis en apertita veturo; la puero ya pensis, ke il esas richa homo, ma il anke ne savis, ke il esas l'imperiestro, e pensis: "Me volas probar olu".

"Gracioza sinioro", il dicis, kad vu volas donacar a me un florino? esez kompatema!" La imperiestro pensis: il esas senjena ed opinionas: se me obtenos la florino en un foyo, lore me ne bezonos mendikar siadek foyi un kreuzer (antiqua moneto). "Kad un käsperlein (altra antiqua moneto), o du duadek kreuzera moneti, ne suficus anke?" questionis la imperiestro. La puero dicis: "No" ed explikis, pro quo il bezonas la pekunio. Lore la imperiestro donis a lu la florino ed igis lu exakte indikar, quale lua matro nomesas ed ube el lojas. Dum ke la puero kuras al triesma doktoro, e dum ke la malada matro pregas en sua domo, ke Deo bona voluntez ne abandonar elu, la imperiestro vehas ad elua lojeyo ed envolvas su en sua mantelo, tale ke ne povus bone rikonocar ilu, ta qua ne regardus lu intence por to. Ma kande il arivis a la malada homino en elua chambreto, qua aspektis vere vakua e trista, el pensis ke il esas la doktoro ed explikis a lu sua stando, e quale el esas tante povra e ne povas kuracigar su bone.

La imperiestro dicis: "Nun me volas preskriptar a vu recepto", ed el dicis ad ilu, ube la skribilaro dil puero jacas. Tale il skribis la recepto, e savigis dal homino en qua apoteko el devas sendar olu, kande la puero retrovenos, e pozis ol sur la tablo. Ma apene un minuto pos lua ekiro venis anke la vera doktoro. La homino ne poke astonesis, kande el audis, ke il esas anke la doktoro, ed exkuzis su, pro ke ja un venis e preskriptis ulo por elu, ed el expektas nur sua puero. Ma kande la doktoro prenis la recepto en la manuo, e volis vidar, qua venis che elu e quaspeca pocionon o pilulin il preskriptis ad elu, il astonesis anke ne poke, e dicis ad elu: "Siorino, vu falis en la manui di bona mediko, nam il preskriptis a vu recevor en la kaserio duadek e kin dubloni (hispana moneto qua valoris 25 franki cirkume), ed infre skribesas: Joseph: kad vu konocas ilu? Tala vezikatorion, kordial fortigivon e kolirion (medikamentaquo, pomado aplikenda sur la konjuntivo dil okulo) me ne povabus preskriptar a vu". Lore la homino direktis sua regardo a la cielo, povis dicar nulo pro gratitudo ed emoco; e la pekunio esis pose pagata dal kaserio exakte e sen desfacilaji. La doktoro preskriptis ad el mixuro, e per la bona remediili, per la bona sorgi, quin el povis lore recevar, el ridivenis sana en poka dii. Tale la doktoro kuracis la malada homino e la imperiestro la povra. El vivas ankore e su mariajis.
Hebel
tradukis A. Vilfroy.

___________________

Triesma parto