La sucedanta variado qua eventas a la lingui nur per sa ipsa influo: la chanji esas malrapidega, nula linguano esas shokata od iritata da li.
Ni omni komprenas nia patrala linguo quale ol esis dum quar o kin generacioni, quankam ol chanjis poke en ta tempo. To suficas al individuo, por ke la linguo semblez ad olu quale definitivajo. Tala evoluco ne nur perturbas nulo, sed tote kontre, ol riprezentas la maximo di stabileso quan linguo cetere povas atingar.
Nu, che la naturala lingui ni savas ke li atingas per ta evolucal metodo nur minim ofte korektaji e plubonigi.
Por perdar un sola superflua kazo, quaze l'akuzativo, l'Europana lingual evoluco bezonis mil yari, e tamen la plubonigo ankore ne esas finita en omna lingui. ...
Pri la difero inter naturala ed arteficala lingui on trovas multa miskompreni.
Una-parte on trovas en la historio di Linguo Internaciona homi qui kredis povar kompozar lingui nur per "invento"; certe li eroris pro tro mikra respekto a la naturo manifestanta su en l'origino di lingui. Altra-pare on trovas filologi, qui opinionas ke interveno en lingui esas "homunkulal ago".
Ti posedas certe troa romantika respekto a la naturo.
La du klasi konocas ol male: l'una; kredante ke li triumfos super ol, l'altra, ke esas nur permisita admirar ol pasive, sed ne uzar ol por nia deziri e voli.
Nam certe on povas extraktar multo ek la naturo, quon ol ne efikas sen l'interveno di la homo.
Esas nur necesa asociar su kun ol e sequar la linei quin ol preskriptas. Mem la pura mashinala elementi, per qua ni konstruktas la neorganisma mashini, existas en la naturo. Nur un exemplo: la okulo, la teleskopo e la fotografala kamero pruvas to per la identeso di lia konstruktal elementi.
Quale la mekanikala principi quin ni deskovris nedependanta de la specala naturala kombiesas sempre sama, sive en la libera naturo, sive en nia manuo, tale la principi trovita da nia rezono pri la konstrukto di arteficala linguo esos konforma a la naturo, se li esos nur korekte reflektita.
To omno esas certe ne "homunkulal ago"! Nur pri la metodo quon on aplikas por realigar la ideo di Linguo Internaciona on povus eventuale facar komparo e parolar pri "linguo ek retorto".
Sed ti qui produktas vivkapabla Linguo Internaciona sequis nultempe ta metodo, sed nur racionala, qua konformesas kun la naturo.
La granda naturala principo, quan on uzas por produktar vivkapabla artefical Linguo Internaciona koincidas kun ta, quan on aplikas por produktar ula karakteri en vivanta organismi.
Esas la principo di l' evoluco, la sama qua produktas a ni segun nia volo la karakteri di kurkavalo, kargo-kavalo, letro-kolombo, chas-hundo, di diversa speci di pomi, rozi, tulipi e mult altra.
Ni tote ne genitas ta animali e planti, quale esas l'ideo di homunkulo en la retorto, sed ni produktas li chanjante la principo di "naturala evoluco" en la principo di "artifical evoluco", exakte quale expozis to la genio di Darwin.
Tote analoga procedo esas l'"invento" di Linguo Internaciona.
Ol devas naskar ek nia linguala, teorial e praktikala rezono, exakte quale la naturala linguo naskis olim ek la naiva sentimenti di l' primitiv homo.
Do artificala konstrukto di Linguo Internaciona esas tote naturala procedo, e la rezultajo, quin ni atingos, esos tante plu vivkapabla, quante plu bone ni esos kompreninta la naturo per nia rezono.
Richard Lorenz 1908
Interreta adreso di la oficala TTTeyo di Ido: http://members.aol.com/idolinguo/index.html
Havez vua propra senpaga
ttteyo