Existas Internaciona linguo!

    La konstato, ke ol konsistas ek quar dialekti, ne povas impedar ta fakto.

    Kontraste mem ta diverseso devus esar kauzo di joyo: kad on ne darfas admirar tale bel ed importanta rezulto? Homi sucesis krear, ne nur quar artifical idiomi, ma pluse, quar mondolingual movementi.

    Movemento esas ya sociala fakto, quaza mikrokosmo, e lo povus esas bona temo, tante por admiro ke por studiado.

    Ma ve! la mito, la stupida mito dil neces unikeso di la linguo internaciona nocis ed ankore nocas ta bel aventuro.

    "Menade bal püki bal!" bela ma nociva moto dil honesta Schleyer! De ibe devenis la kuro vers monopolo, la rivaleso, la shovinismo interlingual. On darfas supozar ke ta mito devenis de tote stranjera domeno: de religial vidpunto. Irgakaze tal ideo koruptis de l'ipsa komenco la mondolingual entraprezo.

    Ka ni povus imaginar, dum nur un minuto, qual esus la situeso di linguo internaciona en la mondo, se l'adepti di la quar movementi konsentabus kunlaborar? se on povus lektar komuna revui ube singlu trovus sua preferita linguo, se anke Ido, la "perfektigita dialekto" revita da Zamenhof ipsa, recevabus la plaso quan ol meritas?

    Utopiala revo!

    Tamen venas l'epoko, ni prezentas lo, qua vidos la fino dil fanatika shovinismo.

    Ja nun ni vidas la vera karaktero dil tendenco vers unikeso: mito, e nulo pluse.

    Ja nun la mondlinguani respektas su reciproke.

    Ja nun on tandem komprenas ke la problemo esas ne gramatikal, ma socio-lingual.

    Singlu de ta movementi esas ya, me repetas lo, vera socio, qua havas spirito, tradiciono, kulturo propra.

    Studiante de ta vidpunto la historio dil Idistaro, me serchis trovar lua specala karaktero.

    La respondo venis kun evidenteso:

    La komuna traito dil Idisti esas:

    LIBERALESO

    Liberaleso! yen la "guid-motivo" quan on ritrovas del komenco til hodie en l'Idal movemento.

    Liberaleso, ya certe, segun la plu alta defino di ta vorto: respekto por homo, por homo ne kom celulo dil social organismo, ma kom persono, kom individuo.

    E, ni audacez asertar lo, tala liberaleso equivalas reale: HUMANISMO.

    Lo povas explikar multa reakti qui, sen ta klefo restus apene komprenebla.

    Kande l'unesma Iddisti refuzis la "kulto por la personi", kad li agis pro enemikeso? Tote ne! Li deziris liberigar su ipsa e la cetera homi de tala tendenco, qua, ni konstatis lo sat triste, kontenas danjeroza semino.

    Kande li repulsis l'individual kaprico pri la selekto dil lingual radiki, li agis forsan nekonciante lo, pro sama liberal motivo: li volis kom solida bazo principi general admisebla da omni.

    Pro simila motivo, semblas a me, li selektis Logiko kom direktanta regulo.

    Certe, li kelkafoye konsideris logiko de tro absolute ocidental vidpunto.

    Ma sub ta vorto Logiko li prefere deziris plu exakte Raciono.

    E pro quo? pro ke sur tala domeno nur raciono esas kapabla satisfacar homi, salvar lia libereso, grantar samtempe la komuna bazo e la necesa kunlaboro.

    Kande, plura yardeki pose, li refuzis malgre bela luro, rivenar a historial ortografio, li anke reaktis segun sua mental kustumo: nul racional motivo povis ya justifikar tala regreso.

    La koncepto ipsa di "Progreso" heredita del antea yarcento, trovas nova kontenajo kande ni ristudias ol segun ta principo.

    Ni savas nun ke la teknikal progreso kontenas grava danjeri, ni savas ke l'idiomi ne progresas spontane, ma ni darfas durar kredar a deziro di progreso.

    Tote ne ta naiva kredo de olim, sed "adulta" volo vers plu bona, plu bel e precipue plu yust organizo dil socio.

    Tal esis ed esas la Humanismo dil Idisti.

    Ed anke la neutraleso dil Idisti recevas tale nova kompreneso; ta neutraleso ne devenis de timoz oportunismo! Tote ne!

    Nia pioniri konciis ke l'aspeko dil nacional e sociala lukti esas nur surfacala ludo -tre kruela ludo ya certe-: lurilo por kompatinda dupi. celita restas la reala kauzi, e la jeneroz ideali es la pretexti ofte di sordid interesi.

    On lektos en l'Antologio nobla pensi skribita dum l'unesma mondmilito: l'Idisti repulsis lore la nacional shovinismo e li restis simple e noble: amiki.

    Anke pos la fino di ta milito li konciis balde ke paco sen yusteso ne povas adportar vera paco, ma nur plusa milito.

    E, ni savas lo, li esis justa, ho ve!

    On trovos mult altra exempli di to quon me audacas nomizar la filozofio, o la mondokoncepto dil Idistaro.

    L'Antologio quan me prizentas nun povas donar nur kelka lumo pri lo; me devis ya donar la necesa plaso al amuziva texti, a la simpla naraci, al jentila poemi, ma tamen ol povos incitar a plusa serchi e tale plear modesta sed utila rolo.

    Tala Humanismo trovesos anke en l'Introdukto quan Tazio Carlevaro konsentis kompozar por ni: ciencala studio qua lumizas multa problemi, e samtempe bela pledo kontre irga exploto, por l'egaleso inter homi, por la yuro dil povri.

    Esas por ni granda honoro havar ta verko en nia literaturo.

    Ma l'Idisti, kom liber e responsiva homi volis e savis kunlaborar.

    Esas espero mea sucesar uldie studiar plu profunde ta longa komuna laboro.

    Tre vane on diskutis pri l'autori o l'autoro di nia linguo: faktala la nov idiomo adoptis del komenco mult idei propozita dum l'antea yardeko dal maxim experta studiozi pri l'Interlinguistiko.

    Uldie ni devos homajar ta pioniri presk obliviita, ta "pre-idisti" qui sugestis en la kadro di altra linguo principi o solvuri quin ni profitas ankore hodie.

    Simile anke meritas nia danko l'unesma Idisti qui de 1908 til 1913 fasonis ensemble la nov idiomo: yen l'autori di nia bel Idolinguo!

    E nur pro simila kunlaboro me ipsa povis kompilar la yena libro:

    De pos 1961 ja me entraprezis a rekoliar la necesa materialo. Multa Samideani helpis me per donacar anciena revui, libri o mem manuskripti di verki nultempe publisita.

    A li mea sincer e kordial gratitudo.

    Siori Ewal Röhnisch, Octave legrand, Tom Sweetlove, Jean-Louis Tesseyre, Ferreres, Henri Meier, Fratino Egloff, Doktoro E. L. Bosshard, Siori E. Waterkotte, Tom Lang, H. Bijlsma, H. Brismark, E. Philippe e Leon Dublé,
Yen girlando de nomi di ti qui donis amikala helpo.

    Unplusafoye do l'Antologio dil Idolinguo devenis de komuna laboro, e pro to me pensas itere:

    Ni darf esar fier esar Idisti

A. Juste

Interreta adreso di la oficala TTTeyo di Ido: http://members.aol.com/idolinguo/index.html

 Ica pagino es donata da 

Havez vua propra senpaga ttteyo