De zonsverduistering, midden op de dag op 11 augustus, zal veel dieren volstrekt overvallen. Ze zullen denken dat het alweer tijd is om op stok, terug naar het nest of de boom in te gaan. Om even later verbaasd te constateren dat ze zich kennelijk vergist hebben. Guus Kauffeld uit Helmond wil dergelijke reacties gaan verzamelen en doet dan ook een oproep om bijzondere ervaringen aan hem op te sturen.

Guus Kauffeld uit Helmond verzamelt reacties van dieren op zonsverduistering

'Wat doet een koe als plotseling de nacht begint?'

Door ANDRÉ HORLINGS

(24 juli 1999) Op woensdag 11 augustus, tussen twaalf en één uur 's middags, valt de nacht in boven Nederland. Het maakt niet uit of de zon schijnt of dat een dik wolkendek de hemel bedekt: plotseling gaat het schemeren en uiteindelijk wordt het zò donker dat straatlantaarns die op licht reageren spontaan aan zullen floepen.

Langzamerhand zal iedereen wel weten dat het verschijnsel wordt veroorzaakt door een zonsverduistering. De dierenwereld wordt er echter volstrekt door overvallen; denkt dat de avond valt en dat het tijd is om op stok, terug naar het nest of de boom in te gaan. Om even later verbaasd te constateren dat de dag gewoon weer verder gaat.
Dat effect fascineert Guus Kauffeld uit Helmond in hoge mate. Hij wil in kaart brengen hoe dieren op het zeldzame verschijnsel reageren en hoopt dat iedereen die iets bijzonders opmerkt - boeren, burgers, buitenlui; het maakt niet uit - voor hem op wil schrijven wat er precies gebeurde. De resultaten wil hij op de ÀeÀen of andere manier samenvatten en voor iedereen beschikbaar maken; gratis als dat kan.

Dieren en barometers

Kauffeld (61) heeft twee grote hobbies: het weer en dieren. Sinds de VUT heeft hij volop gelegenheid ze uit te leven. Wat de dieren betreft is hij actief in een dierenparkje in Helmond, met herten, geiten en lama's. Zijn interesse in het weer blijkt onder meer uit een grote en nog steeds groeiende verzameling barometers.
,,De werkgroep weeramateurs van de Werkgroep voor Weerkunde en Klimatologie vierde in mei z'n 25-jarig jubileum met een excursie naar het KNMI. Daar vertelde hoofdmeteoroloog prof. Jacob Kuiper over de komende zonsverduistering en over het merkwaardige gedrag dat mensen dan kunnen vertonen. Sommigen raken in paniek, anderen zijn ontroerd of beginnen te schreeuwen; vaak weten ze er emotioneel niet goed raad mee. Hij vertelde ook dat dieren denken dat een nieuwe nacht begonnen is en voorbereidingen treffen om te gaan slapen. Op weg naar huis bedacht ik dat ik daar als dierenliefhebber veel meer van zou willen weten. Daarom heb ik dierentuinen, vogelverenigingen en andere instanties benaderd met de vraag of ze daar speciaal op willen letten en bijzonderheden melden. Maar eigenlijk is het voor iedereen met dieren interessant. Artis in Amsterdam en de Apenheul in Apeldoorn vertelden dat ze zo'n soort studie al op het programma hebben staan. Anderen reageerden enthousiast, vonden het een goed idee en wilden graag meewerken. Sommigen zagen hun personeelsbezetting echter wel als een probleem. Het is dan hartje zomer en veel mensen zijn met vakantie.''
De vraag is al vaker gesteld. De televisie van Venezuela wilde in februari 1998 een 'live'-reportage van het diergedrag tijdens een zonsverduistering verzorgen. Maar dat plan ging de mist in. De kippenhokken werden met felle lampen in het zonnetje gezet en geiten en ezels raakten ontregeld door drukke cameraploegen. Die dieren hadden wel wat anders aan de kop dan slapen.

Merkwaardige reacties

Dieren kunnen tijdens zonsverduistering merkwaardig reageren, zegt Kauffeld. ,,Ze zeggen dat de kippen op stok gaan. Maar wat gebeurt er met andere huisdieren, met honden en katten, met het vee, de vogels, de vlinders, de insecten en de vissen? Gáán de kippen op stok of wordt dat alleen maar aangenomen? Wat doet een koe als plotseling de nacht invalt? En als de zon weer terugkomt, kraait de haan dan alsof een nieuwe dag begint? Eigenlijk is daar maar weinig over bekend.''
De uitkomst kan verrassend zijn. Vogels beginnen midden op dag aan hun schemerconcert, uilen roepen, honden blaffen, nachtdieren worden wakker. Een totale zonsverduistering duurt echter hooguit drie minuten en dat is te kort om het gedrag echt te beÃinvloeden; voor de dieren blijft het improviseren.
Het tijdschift Artis meldde in mei dat onderzoekers in de Amerikaanse stad Atlanta vÀoÀor de zonsverduistering van 30 mei 1984 uitvoerig studie maakten van het gedrag van een groep van zestien chimpansees: ÀeÀen man, acht vrouwtjes, drie halfwas dieren en vier jongen. Er werden 44 gedragingen onderscheiden, die van minuut tot minuut werden bijgehouden. Maar de zorgvuldig vastgelegde waarnemingen hadden geen voorspellende waarde. Toen het al wat donkerder begon te worden reageerden de apen heel anders. De moeders liepen met hun jongen en andere vrouwtjes naar het klimrek, dat normaal hooguit bij enkele apen in gebruik was. Ze klommen er op en keken vol belangstelling in de richting van de bijna verduisterde zon. Toen die verdween richtten alle twaalf dieren hun koppen omhoog. EÀen chimpansee maakte een gebaar naar de zwarte zon; prompt werd het weer licht. Geleidelijk kwamen de dieren van het rek en werd het normale gedrag weer hersteld. De man en drie vrouwtjes hadden niets van het verschijnsel gemerkt: ze deden ongestoord een dutje in de schaduw.
Zo zijn er ook verslagen van antilopen in India die het grazen onderbraken, schijnbaar in de war; van ratten die in een hoekje van de kooi dicht tegen elkaar aankropen en afleiding zochten in het verzorgen van elkaars vachten; van Australische schapen die stopten met grazen, keurig achter elkaar richting schaapskooi liepen en duidelijk in verwarring raakten toen de zon weer terug kwam - daarna maakten ze rechtsomkeert. In een mierennest was normaal tussen twee en vijf uur het aantal mieren dat vertrok om voedsel te zoeken veel groter dan de terugkomers. Nu kwamen ze massaal 'naar huis', zonder eten. Daarna herstelde het patroon zich, alsof er een 'nieuwe dag' begonnen was.

Leefpatroon

Volgens Kauffeld is het nuttig om al tevoren te letten op het normale leefpatroon van dieren tegen de avond en bij het ochtendgloren. ,,Daardoor merk je bijzonderheden sneller op. Je hebt dan veel beter in de gaten of ze anders reageren dan gewoonlijk.''
De zonsverduistering begint in Nederland op woensdag 11 augustus even na 11 uur. De schemering zal opvallend zijn tussen 12.10 en 12.50 uur. Rond 12.30 uur is de maximale bedekking een feit; variÃerend van 97 procent in Maastricht tot 90 procent in Groningen. Om 13.45 uur is in Nederland alles voorbij.
Guus Kauffeld wacht reacties over het diergedrag in die periode met belangstelling af. Ze kunnen worden gestuurd aan:
Guus Kauffeld,
Veluwehof 136
5706 KC Helmond
© André Horlings (WUGO)

Terug naar Dutch Courage's Publicaties

Dutch Courage's Sites:
Live!: WORLD WEBCAM MONITOR Hundreds of webcams LIVE!
International: Index | Reference | 'Stop de persen' | History | Life | World | Year 2000 | Predictions | Internet
Nederlands: Nederland | Publicaties | Arnhem Spookstad (Boek)
Weblog: Dutch Courage's Curiousities
Special: Splashdown of MIR | Eclips '99

Zoek naar méér bij DUTCHCOURAGE:
PicoSearch


visitors (Statistics since June 2000) | horlings@chello.nl

View My Guestbook Sign My Guestbook
(Please tell from what site you came)
See who's visiting this page. View Page Stats
See who's visiting this page.

DUTCH COURAGE IS A OF

See GeoCities | Build your OWN website