Menneen ajan muoto – Preteriti

Verbin perusmuoto sanakirjassa = käskymuodon yksikkö:

Labhair! – Puhu!
Fan! – Odota! Jää!
Rith! – Juokse!
Siúil! – Kävele!
Ól! – Juo!
Ith! – Syö!
Caith! – Heitä! Ammu! Kuluta! Käytä!
Bailigh! – Kerää!
Buail! – Lyö!
Maith! – Anna anteeksi!
Feabhsaigh! – Paranna!/Parane! (tee, tule paremmaksi)
Bisigh! Parane! (toivu)
Leigheas! Lääkitse! Paranna!
Dún! Sulje!
Slog! Niele!
Snaidhm! Solmi!
Sroich! Saavuta!
Tóg! Ota! Rakenna! Nosta! Kasvata!
Mothaigh! Tunne!
Íoc! Maksa!

Menneen ajan muodot muodostetaan näistä:
- heikentämällä ensimmäinen konsonantti (b, c, d, f, g, m, p, sr, sn, sl, sV, t)
- lisäämällä eteen d’, jos ensimmäinen konsonantti on f -> fh (jota ei äännetä)
- lisäämällä eteen d’, jos verbi alkaa vokaalilla

Labhair sé liom. Hän puhui minun kanssani.
D’fhan sé liom. Hän odotti minua.
Rith sé abhaile. Hän juoksi kotiin.
Shiúil sé leath an domhain. Hän on kävellyt puoli maailmaa, kulkenut puolen maailman halki.
D’ól sé gloine uisce. Hän joi lasin vettä.
D’ith sé ceapaire. Hän söi voileivän.
Chaith sé toitín. Hän poltti savukkeen.
Bhailigh sé seanscéalta ó mhuintir na Gaeltachta. Hän keräsi vanhoja tarinoita iirinkielisen alueen asukkailta.
Bhuail sé an bóthar. Hän lähti tiehensä (”hän löi maantietä”)
Mhaith Dia ár gcuid peacaí dúinn. Jumala antoi meille syntimme anteeksi.
D’fheabhsaigh na cúrsaí i ndiaidh chonradh na síochána. Asiat paranivat rauhansopimuksen jälkeen.
Bhisigh Seán ón ngalar tromchúiseach. Seán parani vaikeasta sairaudesta.
Leigheas an dochtúir é. Tohtori paransi hänet.
Dhún Máirtín an doras ina dhiaidh. Máirtín sulki oven jäljessään.
Shlog mé an bia síos. Nielin (alas) ruuan.
Shnaidhm mé na rópaí le chéile. Solmin köydet yhteen.
Shroich mé Baile Átha Cliath le teacht na hoíche. Pääsin Dubliniin asti yön jo tullessa.
Thóg an comhlacht bloc mór árasán i gCoilleach Eanach. Yhtiö rakensi ison kerrostalon Cullyhannaan.

GUR, AR, NÍOR, NÁR:

Ar fhliuch an páiste an leaba? Kasteliko lapsi sängyn. – D’fhliuch./Níor fhliuch.
Ar oscail Máirtín an doras? Avasiko Máirtín oven? – D’oscail./Níor oscail.
Deir sé gur oscail/nár oscail. Hän sanoi, että avasi/ettei avannut.

Epäsäännölliset verbit:
Tar! ”tule!” – tháinig
Tabhair! ”anna! vie!” – thug
Bí! ”ole!” – bhí/go raibh, an raibh, ní raibh, nach raibh
Téigh! ”mene!” – chuaigh/go ndeachaigh, an ndeachaigh, ní dheachaigh, nach ndeachaigh
Clois! ”kuule!” – chuala
Feic! ”näe!” – chonaic/go bhfaca, an bhfaca, ní fhaca, nach bhfaca
Faigh! ”löydä! saa!” – fuair/go bhfuair, an bhfuair, ní bhfuair, nach bhfuair
Déan! ”tee!” – rinne/go ndearna, an ndearna, ní dhearna, nach ndearna
Abair! ”sano!” – dúirt/go ndúirt, an ndúirt, ní dhúirt, nach ndúirt (gur ’úirt, ar ’úirt, níor ’úirt, nár ’úirt)

Tháinig Máirtín abhaile. Máirtín tuli kotiin.
Thug Ina cuairt ar Ghaillimh. Ina kävi Galwayssa.
An raibh tú in Éirinn riamh? Oletko koskaan ollut Irlannissa?
Nach ndeachaigh Cathal go Béal Feirste? Eikö Cathal mennyt Belfastiin?
Ní dheachaigh. Chuaigh sé go hArd Mhacha. Ei. Hän meni Armaghiin.
Chuala mé trácht ar an bhfear mór éirimiúil seo. Kuulin puhuttavan tästä suuresta, lahjakkaasta miehestä.
Fuair Edmond Dantes ciste óir in Oileán Monte Cristo. Edmond Dantes löysi kulta-aarteen Monte Criston saarelta.
Fuair an fear bocht bás san ospidéal. Miesparka kuoli sairaalassa (”sai kuoleman”)
Rinne Máirtín an-éacht ag foghlaim Gaeilge. Máirtín teki suuren suorituksen oppiessaan iiriä (ts. oppi iiriä hyvin)
An ndearna? Ní raibh sé thar moladh beirte anuraidh. Tekikö? Hän ei ollut kaksinen viime vuonna.
Dúirt Somhaile gur tháinig Gráinne go Doire Cholm Cille inné. Somhairle sanoi, että Gráinne tuli Derryyn eilen.

Aréir – viime yönä, inné – eilen, arú inné – toissapäivänä, anuraidh – viime vuonna

Ääntämisharjoitus: Nuala Ní Dhomhnaillin laulu ”Kummitusvene”

Triúr a chonaic is triúr nach bhfaca
Na fearaibh ar na maidí rámha
Seacaidí gorma is caipíní dearga
Ag dul isteach go Faill na Mná

Sinne a bhí ag piocadh duilisc
Ar chlocha ins an Chuaisín
Mise is Neill is Nóra a chonaic iad
'S triúr eile ní fhaca rian

Bhí ár gceannaibh síos go talamh
ag piocadh linn 's ár naprúin lán
Mise is túisce a d'ardaigh m'amharc
Nuair a chualamar fuaim na maidí rámha

Ní fhéadfainn a rá an cúigear nó seisear
De fhearaibh a bhí istigh sa mbád
Bhí duine acu thiar ina deireadh á stiúradh
Is gan aon chor as ach oiread leis an mbás

Do liús is do bhéiceas féachaint
Isteach faoin bhfaill cár ghabh an bád
Chonaic an triúr iad 's ní fhaca an triúr eile
In áit chomh cúng nach rachadh ach rón

Is dá mbeidís ag straeáil ann go maidin
Go bráth na breithe ní fheicfeadh rian
Den mbád úd nárbh aon bhád saolta é
A chonaic le mo dhá shúil cinn

Ó dúirt na seandaoine linn nár mhithid
Theacht 'na bhaile 's an choróin a rá
Mar gur minic a bhí a leithéid ann cheana
Á thaibhsiú do dhaoine ar an mbá

Triúr a chonaic is triúr nach bhfaca
Na fearaibh ar na maidí rámha
Seacaidí gorma is caipíní dearga
Ag dul isteach go Faill na Mná