Havez vua propra senpaga ttteyo
[La apuda fotografuro es da Ary Scheffer, ed montras detalio ek Faust ed Marguerite en la Gardeno.] Guilhelmo havis tote altra mentaleso ed esis tante rebela, ke dufoye il exkomunesis dal katolika Eklezio.
Il partoprenis l'unesma kruco-milito tardesante e tale evitis multa kombati. Lore il arivis en Oriento plu kom turisto kam kom militistala chefo e konoceskis kom artisto la muziki Araba, Turka e forsan mem Indiana, pro ke dum la lora tempo, ti qui, onu plu tarde nomizos cigani*, esas nefore de Konstantinoplo.
Dum ica tre importanta epoko, l'Arabi, preske sola, posedis la ciencala texti Greka, quin la intelektozi Juda e Kristana prizis tradukar e tale esis aktiva kulturala ed intelektala kambii. Guilhelmo qua tre diletis la mulieri, tre probable, amoreskis bela Arabini, ma to nule impedis lu partoprenar la kulturala kambii en plura domeni, precipue muzikala e ciencala.
Do ita sinioro - tatempe plu potenta kam la rejo di Francia - komencis la movemento dil trubaduri e samokazione duktis en Ocidento la nociono dil servo a Damo. Ma ica poeto savis anke trovar nova vorti por expresar nova pensaji pro ke remplasante la Latina, til lore uzata en la kantado, il adoptis la linguo dil populo (to esas en ica parto di Europa la Ocitaniana linguo).
Tamotive, la arto dil trubaduri divenis rapide populala kulturo, en qua la mulieri - inkluzite la ruranini - kantis amoro e vivis per lu kun certa sexuala libereso! Dop ica fasado existis spiritala aspekto, cetere la vorto trubaduro devenas de la radiko "trobar" qua signifikas "trovar" (evidente la Ocitaniana linguo di nuna sud-Francia tre similesis Ido). Ito tamen havis senco plu vasta kam en Ido, nome "trobar" implikas libereso ed impertinenteso. Onu kantas pri la singladia vivo quale ol esas, kun omna lua aspekti.
Multa trubaduri esis siniori, ma anke esis inter li migranta kantisti devenante de la populo quale la tre famoza Bernardo di Ventadorn, filiulo di servistulo. Anke existis kanoniki qui audacis kantar pri amoro.
Altri esis trubaduri e pose divenis monaki. Ula Perdigon, nericha rurano qua esis dotita pri granda muzikala kapableso esis simpatiinda a multi, sakrigesis kom chevaliero e finis sua vivo kom monako.
Tala libereso e sociala movebleso duris dum du yarcenti de 1100 til 1300, e la Eklesio nule povis agar kontre. La mulieri kantis same multe kam la viri, la siniori ne esis plu importanta kam talentoza rurani... Evidente, onu esis dum tempo ed en medio di granda vivozeso ube la maxim grava vorto esas la Joy! (Joyo en Ido; tre simila vorto kad ne?). Ma Joy havas plu vasta senco qua iras de la maxim grosiera sexuala plezuro til la maxim mistika beateso, de la texti di Guilhelmo di Aquitania plena de sensualeso, til poezio kantanta amo al Santa Virgino*.
La trubaduri volis enrirar tre homala mondo ube omna emoci, deziri, melankolii ed esperi darfas expresesar... Ma sen obliviar to quo esas trans la deziro! To esas anke la senco dil Tantrismo*: juar plene la vivo por perceptar la pleneso spiritala e kosmala qua esas exter la koncio pri desfeliceso e fino. La trubaduri havis tre libera konduto e ne vivis koakte kun nur un spozo. Alienor di Aquitania, rejino di Francia e pose di Anglia e matro di tri reji, inter li Rikardo Leonkordio, esis samatempe militistino ed amorantino. Or, el transportis la nocioni erotika dil trubaduri a nord-Francia e pose ad Anglia. La unesma trubaduro, to esas elua avulo, esis tre kurajoza chevaliero e granda poeto. Do, li amba esis tre komplexa homi.
Ita poeziala kanti iris til maxim alta spiritaleso. Bernardo di Ventadorn dicas: "En joyo, mea kanto debutas, en joyo mea kanto permanas e finas", od altra qua konfesas: "Nur esas joyo por me, olta qua nihiligas omna altra joyo".
Tota Europa influesis dal trubaduri:
Pos kondamno cirkum 1280 da episkopo di Paris qua refuzis la erotika nocioni dil trubaduri, multa ek li fugis a Germania, a Flandria, ad Anglia, Portugal, Italia, edc....
Ton dicinte, la trubaduri sempre esis voyajeri. Tante plu ke lia linguo kantesis, en Kastilia, en Italia, en Hungaria... e mem en la nordo di Francia ed en granda parto di Europa ube ol konsideresis kom la linguo di amoro. la Germana minnesānger imitis la trubaduri e tale kreis nacionala literaturo kun autori tale Wolfram von Eschenbach. En Anglia, Shakespeare esis tarda frukto dil trubadurala kulturo...
Onu darfas opinionar ke Maestro Eckhart, Ioannes dil Kruco, o Francisko di Assisi debas multe al trubaduri.
La fino:
La lasta trubaduro, Guiraud Riquier, cesis kantar en 1300. Nelonge antee, Peire Cardenal, ye la fino di ilua longa vivo, skribis: "Me haltigas skribar, la tempi chanjas!"
Do la tempi chanjis cirkum 1300. Ni ne obliviez ke la Templani* kondamnesis en 1314, e Maestro Eckhart en 1324... Omno divenas diferanta, la katedrali ne plus konstruktesas, la famini advenas... La transmisado dil mistika tradicioni divenas multe plu diskreta. Onu eniris la tempo dil sekreta societi.
Libere tradukita segun artiklo da Bernard Klein en revuo "La vie Naturelle" (La Vivo Naturala).
*Cigani: La Cigani esas de Indiana deveno.
*Santa Virgino: En la kristana religio, la Santa Virgino esas la matro di Deo.
*Tantrismo: Indiana filozofio tre sensuala. Aparis cirkum la 5ma yarcento di nia ero.
*Templani: Monakal ordeno famoza dum la Mezepoko ed abolisata e persekutata da Franca rejo Filipo 4ma la Bela (1268 - 1314)
Ica artiklo aparis en la revuo "Letro Internaciona" # 8 di aprilo-mayo-junio 1998
Redaktero: Jean Martignon
12, rue Maurice Utrillo F-91600
Savigny sur Orge
Francia
Interreta adreso di la oficala TTTeyo: http://members.aol.com/idolinguo/index.html
Havez vua propra senpaga ttteyo