Door: Arno Hendriks, fysiotherapeut, lid medische commissie.

Gepubliceerd (na redactionele bewerking) in Hoogtelijn 3/2000

Trefwoorden: Chondropathie/ retropatellair syndroom

In de knieën

Na anderhalf jaar alpinistische geheelonthouding staat hij op een camping in Oberwallis. Het doel is om na de eerste zwangerschap van zijn vrouw weer eens op pad te gaan in de bergen.

Dat dit met een kleintje op zijn rug en anderhalf jaar loopinactiviteit niet meevalt blijkt al snel tijdens de afdaling van de Eggishorn.

Halverwege ontstaat er rond de rechter knieschijf een vage zeurende pijn. Omdat het toevallig toch lunchpauze is, besluit hij er verder geen aandacht aan te schenken. Na een uurtje zonovergoten terras ontstaat er tijdens het opstaan een lichte pijnscheut onder de knieschijf en voelt de knie stijf aan. Na een relatief vlak stuk gaat het alweer een stuk beter en bedenkt hij dat de knieklacht toch niet zo erg lijkt...

De volgende dag kruipt de wandelaar uit zijn tent, en het toch al niet zo florissante ochtendhumeur verslechterd terstond bij de eerste dwingende stappen richting sanitair.

Een stekende pijn aan de voorkant van zijn knie en een mateloze stijfheid brengen hem tot het besef dat de eerste lange afdaling van de vorige dag zijn knie toch geen goed heeft gedaan. In de loop van de dag maken een brandende pijn en een lichte zwelling zich meester over zijn knie. De lokale arts geeft een pijnstiller en ontstekingsremmer. Eenmaal thuis houden de klachten toch aan en besluit hij advies in te winnen bij de huisarts en fysiotherapeut.

Knieschijfklachten
Bovenstaand voorbeeld is een veelgehoord verhaal bij knieschijfklachten. In medische termen spreken we van het retropatellair syndroom of wel chondropathie Patellae. (chondro = kraakbeen, pathie = aandoening, Patellae = m.b.t. de knieschijf)

De knieschijfklachten manifesteren zich vaak tijdens belasting op de knie, waarbij de aan de voorkant gelegen vierkoppige bovenbeenspier (m. Quadriceps Femoris fig. 1) veelvuldig moet aan spannen. Juist tijdens het afdalen tijdens berg wandelen heeft deze spier een belangrijke functie n.l. het afremmen van de knie tegen de zwaartekracht in. Omdat de pees van deze spier over de knieschijf naar het onderbeen verloopt, wordt de knieschijf met veel kracht en herhaling op het bovenbeenbot (Femur) gedrukt. Bovendien bevindt de knie zich op kronkelige bergpaadjes vaak in een dusdanige grote hoek (denk aan grote stappen over rotsblokken tijdens de afdaling) dat de knieschijf nog eens extra belast wordt (fig. 2).

De achterkant van de knieschijf raakt hierdoor geïrriteerd en veroorzaakt daardoor pijn en zwelling. Door de dagelijkse belasting op de knieschijf wordt de klacht in de vorm van een ontstekingsreactie in stand gehouden.

Vaak beginnen de klachten niet spontaan maar sluimeren, soms al maanden op de achtergrond. Periode met relatief weinig klachten wisselen zich af met pijnlijke. Tijdens toename van belasting zullen de klachten zich in korte tijd (vaak al tijdens een wandeling in heuvelachtig terrein) verergeren.

Oorzaken
- Er zijn een aantal aanwijsbare oorzaken voor het retropatellair syndroom:
- Artrose (slijtage) van het kraakbeenoppervlak aan de achterkant van de knieschijf wat gepaard gaat met veranderingen van de oppervlakte structuur. De knieschijf en het bovenbeen Apassen@ hierdoor niet meer goed op elkaar. Het bewegingsverloop van de knieschijf over het bovenbeen raakt hierdoor verstoord en ontstaat er frictie.
- Overmatige belasting tijdens het werk. Te denken valt aan veelvuldig knielen en trappenlopen.
- Plotselinge langdurende belasting van de knieschijf. Bijvoorbeeld tijdens een afdaling bij het berg wandelen.

Tips en adviezen
Om te voorkomen dat u net zoals de wandelaar in het voorbeeld het volgende wandelseizoen met pijnklachten moet rondlopen zijn de volgende tips en adviezen in acht te nemen:
- neem behalve voor de normale acclimatisatie periode voldoende tijd om in te lopen.
Begin de vakantie met een korte tocht met weinig stijging (en dus afdaling).
- Gebruik tijdens het lopen verstelbare stokken die de belasting op de knie iets kunnen doen afnemen. Vooral tijdens de afdaling kan dit wezenlijk schelen. Let er wel op dat de stokken tijdens het omhoog lopen korter zijn ingesteld als tijdens het afdalen.

Stelregel is:
stijgen: eerst been dan stok
dalen: eerst stok dan been
Is tijdens een afdaling het rechterbeen pijnlijk dan is het verstandig om eerst de linkerstok en vervolgens het rechterbeen neer te zetten. Dan volgt de rechterstok en het linkerbeen.
- let erop dat de afdalingspassen niet te groot worden. Hoe kleiner de pas hoe geringer de belasting op de knieschijf.
- leg >s-avonds in de hut uw been hoog en doe eventueel wat ijs op de knie. Let op: niet direct op de huid maar doe er altijd een (vochtig) handdoekje tussen.

Behandeling
Bij aanhoudende klachten is het ook mogelijk om via uw huisarts een afspraak te maken met een fysiotherapeut. Deze zal u waarschijnlijk behandelen met rekoefeningen voor de bovenbeenspier, het eventueel losmaken van de knieschijf en u een schema geven voor het doen van een aantal spierversterkende oefeningen van het bovenbeen.

Bij aanhoudende klachten kan misschien de specialist uitkomst bieden. Deze zal middels een kijkoperatie de achterkant van de knieschijf schoonmaken

Conclusie
Langdurende belasting op de knieschijf tijdens een bergwandeling kan uw vakantie lelijk in het water doen vallen. Zorg ervoor dat als u reeds klachten heeft u goed getraind op vakantie gaat (krachttraining bovenbeenspieren). Wandel met op lengte instelbare stokken en maak niet al te grote stappen. Win informatie in bij uw arts en fysiotherapeut. Veel wandelplezier.