'İncil' terimi, 'Müjde' anlamına gelen Yunanca 'Euaggelion' kelimesinden türemiştir. Hellenistik dönemde, özellikle M.Ö. III. yüzyıldan itibaren, dini bir renge bürünmüş; imparatorun tahta çıkış haberi ve bunu izleyen kutlama ve şenlikler 'Müjde'leri oluşturmuştur. Burada önemli bir hususa dikkatinizi çekmek istiyorum. O devirde krallar ve imparatorlar, pagan inanışına göre, dünyaya refah, barış ve bereketi getirmek üzere gelen, tanrısal bir öze sahip varlıklar olarak görülürdü. Kimi inanışlarda ise bunlar Tanrı'nın ta kendisiydi.

Yeni Ahit'te her zaman tekil olarak kullanılan Müjde, gerek İsa'nın bizzat kendisinin açıkladığı, gerekse onun Mesih kimliğiyle ilgili Müjde'yi ifade eder. Bütün boyutlarıyla ve bütün insanlar için, İsa'da cisimleşen kurtuluşla ilgili olduğu kadar, bunun tanığı olan Hıristiyan topluluğuyla da ilgilidir. Yeni hükümdarların taht'a çıkışları birbirini izleyen incillere yol açarken, Yeni Ahit, Roma imparatorlarının hırslarının önünde bir çok bakımdan bir karşı model oluşturan tek bir İncil tanır. Başlangıçta İncil, Hıristiyan toplulukları arasında ağızdan ağıza bir vaaz biçiminde yayılan İsa'nın kelamını ve onunla ilgili meselleri koruyup aktaran bir edebi eser biçimindeydi. Hz. İsa'ya Aramice inen İncil, daha sonra Yunanca yazılmıştır. Sözlü ve yazılı söylenceler bir metin haline getirilmiş, İsa'nın yaşamı ve onu ölüme götüren olaylar bir dram biçiminde yazıya geçirilmiştir. Sonuç bölümünde de İsa'nın dirildiği doğrulanmaktadır. Bu metinlere ancak M.S. II. yüzyılda İncil adı verilmiştir. M.S. 65 yılında Markos, Roma'da İsa'nın yaşamını kağıtlara aktarmış, bu tarihten 15 yıl sonra Matta ve Matta ile aynı yıllarda Luka, Yunanca olarak İsa'nın hayatını yazmışlardır. M.S. 90 yılında ise Yuhanna diğerlerine nazaran daha derin bir kelama sahip İncil'ini kaleme almıştır.

Yuhanna'nın İncil'inde ise, farklı bir coğrafya ve tarih sıralaması görülür. İsa kah Celile'de, kah Yahudiye'de yaşamakta ve verdiği vaazlarla öğretisini yaymaktadır. Tanrı'nın elçiliği ise, diğer İncillerden farklı olarak bir değil üç yıl sürmüştür. Ayrıca bu İncil'de özgün temalar geliştirilmiş, İsa figürü inceden inceye işlenmiştir. Yuhanna İncili, diğer üç İncil'den bağımsız bir çevre içinden çıkmıştır.

Matta, Markos, Luka ve Yuhanna, Hıristiyan geleneğinin İncil yazarlarına, daha doğrusu' İncilciler'e verdiği isimlerdir. 'Resullerin İşleri' kitabında adları geçen Markos ve Luka, ilk Hıristiyan Kilisesi'nin kişilikleri olarak kabul edilir. Matta ve Yuhanna ise, İsa'nın havarileridir ve incillerde de aynı adı taşırlar. Aslında inciller, çok çeşitli oluşum ve gelişim evrelerinden geçmiş ortak eserlerdir. Günümüzdeki araştırmacılar, incillerin yazarlarından çok, son redaksiyonu gerçekleştiren kişilerle ilgilenmektedirler.

Meseller, çoğunlukla dini ve ahlaki öğretisini daha canlı tutmak için sözde bizzat İsa'nın anlattığı hayali öykülerdir. Bunların amacı; insanların, günlük yaşamda olup bitenler ve gündelik yaşam sahneleri içinden, gerçeğe yepyeni bir gözle bakmalarını sağlamak ve insanlar arasında Tanrı'nın saltanatındaki esrarın kavranmasına yardımcı olmaktır. Matta ve Luka incilleri mesel açısından çok zengindir. Bu mesellerin sayısı yaklaşık olarak kırk tanedir.

MATTA'YA GÖRE İNCİL: Bu İncil'de, İsa'nın yaşamı ve Tanrı'nın elçisi olduğu farklı temalar taşıyan altı uzun söylevle anlatılır. 'Dağda vaaz' (Bap 5-7), 'Havarilerin gönderilişi üzerine söylev' (Bap 10), 'Meselli söylev' (Bap 13), 'Toplum yaşamı üstüne söylev', 'Ferisilerle ilgili söylev' (Bap 23) , 'Son zamanlar üstüne söylev' (Bap 24-25).

MARKOS'A GÖRE İNCİL: İncillerin en eskisi ve kısası olan bu eser, özellikle sade yapısıyla diğerlerinden ayrılır. Markos, olayların gelişmesinde bir çok dramatik ögeden yararlanmıştır. İsa'nın başlangıçta gizli kalması gereken 'Mesihlik sırrı' daha ilk baplarda belirtilir. Buradan da İsa'nın mucizeleri ve bunu çekemeyen Ferisi ve Saddukilerin komplosuna geçilir. Daha sonra ise şakirtlerinin İsa'nın misyonunu ve kaderini anlayamamaları anlatılır.

İncil'in hemen başında, birdenbire Vaftizci Yahya ortaya çıkar ve İsa'yı Şeria nehrinde vaftiz eder. Kitabın girişinde de (Bap 1/1) belirtildiği gibi, onun Tanrı'nın oğlu olduğunu bilen Yahya, insanları Mesih İsa'nın gelişine hazırlamaktadır. Yahya'nın tutuklanması üzerine İsa, 'Tanrı'nın Müjdesi'ni duyurmaya başlar (Bap 1/14).

İncil bir edebi tür olarak Markos'un eseridir. Markos bu eserini o dönemde yaygın bir dil olan Aramice değil de Yunanca bilen paganlara yazdığı için çeşitli tercüme ve açıklamalara yer vermiş büyük ölçüde sözlü geleneklerden yararlanmıştır. Markos, İsa'nın hayatını yazarak İncil geleneğini başlatmış, arkasından gelenler ise Markos'un anlattıklarının üzerinde oynayarak bu geleneği devam ettirmişlerdir. Bu İncil, M.S. 65-70'li yıllarda yazılmıştır.

LUKA'YA GÖRE İNCİL: Bu İncil, ikinci bölümü 'Resullerin İşleri'ni içine alan bir kitaptır. Luka'nın izlediği yöntemi açıkladığı bir bölümle başlamaktadır (Luka: 1/1-4). Luka, mümkün olduğunca belgelere dayanan ve Hıristiyan inancını derinleştirmeye yönelik bir öykü anlatır. Anlatılan olaylar zamana ve mekana dayandırılmıştır. Luka İncil'ine, Yahya'nın doğumuyla başlar, İsa'nın dünyaya gelişiyle devam eder. Hem Yahya'nın hem de İsa'nın dünyaya gelmesi, normal yollardan olmamıştır. Yahya'nın babası Zekeriya yaşı hayli ilerlemiş bir kişidir. Üstelik karısı da kısırdır. Fakat melekler Zekeriya'ya görünerek bir çocuğu olacağını müjdelerler. İsa'nın doğumu ise bilindiği gibi, bakire Meryem'in hamile kalması sonucu gelişir (Bap 1-2). Luka İncil'inde ayrıca İsa'nın yaşadığı dönemde merkezi Kudüs olan çok sınırlı bir bölgeden bahseder. 'Resullerin İşleri' bölümünde ise, Yakındoğu'dan, o dönemde dünyanın son sınırı olarak bilinen Roma'ya kadar uzanan bir coğrafyadan söz etmektedir.

Luka İncil'inde, Markos'un anlattığı genel çerçeve, İsa'nın Kudüs'e gelişini öne çıkartacak biçimde değişikliğe uğramıştır. Bu motif, İncil yazarının tüm özgünlüğünü ortaya koyduğu ve en sevdiği temaları geliştirdiği bir bölüm içinde yer alır (Bap 9/51-19/27). Maddi zenginlikler karşısında alınacak tavır, yoksullara ve kimsesizlere kucak açan Tanrı'nın merhameti ve esirgeyiciliği, imana çağrı ve Tanrı Egemenliği'nin evrensel karakteri, Luka'nın en çok üzerinde durduğu temalardır. İncil'in sonunda İsa'nın çilesinin ve çarmıha gerilmesinin ardından dirilişi ve göğe yükselişi anlatılır (Bap 24/50-52).

YUHANNA'YA GÖRE İNCİL: Yuhanna'nın İncili; düzenlemesi, içeriği, kelime seçimi ve üslubuyla daha önceki üç İncil'e kıyasla daha derin bir anlam ve özgünlük içermektedir.

Bu İncil, belli bir bütünlük içinde İsa'nın önce dünyanın sonra da kardeşlerinin önünde kim olduğunu açıklar. İsa, kendisini gönderen Baba'yla çok yakın ilişkileri olan Oğul'dur. Giriş bölümünde İsa, başlangıçtan beri var olan Kelam'ın cisimleşmiş bir biçimi olarak sunulur (Bap 1/1-17). Yuhanna'ya göre haç, İsa'nın göğe yükselişi ve zaferi olarak tasvir edilmiştir. Bu da onun gerçek kimliğinin ortaya çıkmasıdır.

Fakat ne yazık ki bu ilk incil ortalıkta yoktur. Yukarıda da sözünü ettiğimiz ve İsa'nın gerçek sözlerinin yer aldığı 'Quelle' isimli eser de günümüze kadar gelememiştir. Şimdi ortalıkta gezinen bu dört kitap ise, İsa'nın ölümünden çok sonra kaleme alınmıştır. Bunu yazanların adları ve sanları açıkça bellidir. Tüm bunlara rağmen, bu edebi eserleri İsa'nın yazdığına inanılmıştır. Hıristiyanlara göre bu kitaplarda anlatılanlar, Tanrı'nın İsa'ya vahyettikleriydi. İncil'in bu dört kitabına başka yazarların yazıları da eklenmiştir. Bunlardan 'Resullerin İşleri' bölümünün Luka'ya ait olduğundan yukarıda söz etmiştik. 'Vahiy' adlı bölümü Yuhanna kaleme almıştır. İncil'de ayrıca 21 tane mektup da yer alır. Kim tarafından gönderildikleri zaten İncil'de bellidir. 14'ü Paulus tarafından M.S. 10-67 yılları arasında Romalılara, Galatyalılara, Efesoslulara, Filipililere, Koloselilere, İbranilere, Titus'a ve Filimon'a gönderilmiştir. Paulus ayrıca Selaniklilere, Korintoslulara ve Timeteos'a ikişer mektup göndermiştir. Mektuplardan üçünü Yuhanna, ikisini Petrus (M.S. II. yüzyıl başları), geri kalan birer mektubu da Yakub ve İsa'nın akrabası Yahuda yazmıştır. İncil'in sayfalarında yazanlar ve yazılanlar açıkça belli olmasına rağmen, Hıristiyanlara göre bu mektupları da Tanrı göndermiştir.

Bütün bu edebi eserler dışında başka inciller de yazılmış fakat M.S. 325 yılında yapılan İznik Konsili'nde, Yeni Ahit içine yalnızca yukarıda sözü edilen inciller girebilmiştir. Bunların dışında kalanlara 'Apocrypha' adı verilmiş ve hepsi imha edilmiştir. Uygunsuz görülen bu incillerin en önemlileri, M.S. 90 yılına doğru Aramice yazılmış olan 'İbrani İncili', M.S. 150 yıllarında oluşturulan Gnostik eğilimli 'Mısır İncili' ve M.S. II. yüzyıl ortalarında Yunanca olarak yazılan 'Yakub İncili'dir. Bunların dışında, gizli kalmayı becerebilmiş bazı incil nüshaları, son zamanlarda ortaya çıkarılmıştır. 'Peter'in İncili' 1886 yılında Nil Vadisi'nde bulunmuş, 'Thomas İncili' ise, 1945 yılında Mısır'da Nag Hamadi yakınlarında ortaya çıkmıştır. Tüm bu inciller, Yeni Ahit'ten farklı unsurları içine almaktadır.

HIRİSTİYANLIK ANA SAYFASI

 PAULUS'UN DİNİ