ชื่อทางภาษาอังกฤษของสมเสร็จ ( Tapir ) มีต้นตอมาจากภาษาอังกฤษของพวกอินเดียในบราซิลว่า “Tapi” ถือได้ว่าเป็นสัตว์ขนาดใหญ่ที่มีลักษณะของสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมโบราณมากที่สุดในโลก เช่นลักษณะและจำนวนกีบเท้า กระโหลกศรีษะที่สั้นแคบ และฟันที่ยังไม่พัฒนาอย่างฟันของแรดและม้า มีจำนวนฟัน 42-44 ซี่ บรรพบุรษของสมเสร็จมีต้นกำเนิดอยู่ในแถบซีกโลกเหนือในยุค Miocene มีวิวัฒนาการมาประมาณ 20 ล้านปี ลักษณะของต้นตระกูลสมเสร็จมีการเปลี่ยนแปลงน้อยมาก พบว่าลักษณะของสมเสร็จนั้นคล้ายกับสมเสร็จในเอเชียในปัจจุบัน
ปัจจุบันพวกสมเสร็จจัดอยู่ในสกูลเดียวกันหมดคือ Yapirus จำแนกออกเป็น 4 ชนิด เป็นสมเสร็จของเอเชีย 1 ชนิดคือ สมเสร็จที่พบในประเทศไทยอีก 3 ชนิด มีถิ่นที่อยู่ในทวีปอเมริกา ได้แก่ สมเสร็จบราซิล ( T.terretris ) พบในแถบเทือกเขาแอนดิสของอเมริกาใต้ สมเสร็จภูเขา( T.pinchaque ) พบในแถบเทือกเขาแอนดิสของอเมริการใต้ และสมเสร็จเบร์ด (T.bairdi)ในแถบอเมริกากลาง ทั้งนี้ลักษณะของสมเสร็จสายพันธุ์ทางทวีปอเมริกา ขนตามตัวเป็นสีน้ำตาลคล้ำทั้งตัว ไม่มีเป็นขนสีขาว ช่วงกลางของละองลำตัวอย่างสมเสร็จเอเซียงวงสั้นกว่ามีแผงขนคอยาวและมีขนาดเล็กกว่าสมเสร็จเอเซียมาก
สมเสร็จจัดอยู่ในพวกสัตว์กีบคี่เช่นเดียวกับแรดและกระซู่เนื่องจากมีลักษณะของนิ้วเท้าเปลี่ยนแปลงรูปร่างเป็นกีบแแข็ง เท้าหลังมีกีบนิ้วข้างละ3กีบคล้ายกับของแรดและกระซู่แต่เท้าหน้ามีกีบนิ้วข้างละ4กีบกีบนิ้วที่4หรือนิ้วก้อยของเท้าหน้ามีขนาดเล็กกว่า และตำแหน่งของกีบแยกอยู่ด้านข้างระดันเหนือกีบนิ้วอื่น ๆ คล้ายเป็นกีบนิ้วส่วนเกินหรือกีบแขนง ปกติจึงไม่ค่อยได้ใช้รับน้ำหนักตัวอย่างกีบนิ้วหลัก 3 นิ้ว ที่เป็นแกนกลางของเท้าหน้า คาดว่าวิวัฒนาการต่อ ๆ ไปกีบนิ้วที่ 4 นี้ จะค่อย ๆ ลดขนาดหมดไปในที่สุด

รูปร่างของผสมเสร็จ คล้ายกับนำเอาลักษณะของสัตว์หลาย ๆ ชนิดมาผสมไว้ในตัวเดียวกัน มีจมูกและริมฝีปากปนยื่นออกมาและยึดหดได้ ลักษณะคล้ายงวงช้างยาวประมาณ20เซนติเมตรแต่ใช้ปลายงวงจับฉวยสิ่งขิงไม่ได้อย่างงวงช้างลำตัวอ้วนใหญ่ตาเล็กและใบหูตั้งคล้ายรูปไข่คล้ายกับหูหมู หางสั้นจู๋คล้ายหางหมี ขาสั้นใหญ่เทอะทะและมีกีบนิ้วแบนใหญ่คล้ายแรด ทำให้ได้ชื่อว่า “ สมเสร็จ หรือผสมเสร็จ" นอกจากนี้ส่วนหลังของสมเสร็จจะโก่งนูน ช่วงบั้นท้ายสูงกว่าท่อนหัวประมาณ 10 เซนติเมตร มองดูลักษณะคล้ายสัตว์พิการหลังค่อม ขนตามตัวสั่นเกรียน สีขนตั้งแต่บริเวณรักแร้ไปตลอดท่อนหัวสีดำ ช่วงกลางลำตัวไปถึงบั้นท้ายและเหนือโคนขาหลังสีขาวปรอด ถัดจากโคนขาหลังลงไปถึงปลายเม้าสีดำอย่าท่อนหัว ดูลักษณะคล้ายนุ่งกางเกงในรัดรูปสีขาว ส่วนลูกสมเสร็จแรกเกิดสีขนดำทั้งตัว แต่มีริ้วลายสีชาวทั้งตัวคล้ายลายลูกแตงไทย เมื่อโตขึ้นลายและสีขนจะเปลี่ยนเป็นแบบตัวโตเต็มวัยเมื่ออายุประมาณ 6 เดือนขึ้นไป
สมเสร็จเป็นสัตว์กีบคี่เช่นเดียวกับแรดและกระซู่ แต่ไม่มีนอหรือเขาบนจมูก หนังตามตัวไม่หนาเป็นรอยพับย่นอย่างแรดและกระซู่ มีแต่แผ่นหนังแข็งหนาบริเวณก้านคอ ทำให้สมเสร็จมุดป่ารกทึบได้ดีและยังช่วยป้องกันอันตรายจากเสือโคร่งที่ชอบตะปบกันที่ก้านคอของเหยี่อจนคอหักตายสมเสร็จไทยหรือสมเสร็จเอเชียมีขนาดใหญ่กว่าสมเสร็จพันธุ์อเมริกา และโดยเฉลี่ยแล้วตัวเมียจะทีขนาดใหญ่กว่าตัวผู้ ขนาดตัวประมาณ 2.2 - 2.4 เมตร ส่วนสูงที่ไหล่ประมาณ 1 เมตร หางยาวประมาณ 5 – 10 เซนติเมตร น้ำหนักตัวประมาณ 250 – 300 กิโลกรัม

กล่าวได้ว่าสมเสร็จเป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมพื้นเมืองเฉพาะถิ่นใต้ของถูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ที่เรียกเป็นทางการว่าเขตภูมิศาสตร์แบบ Indo – Malayan หรือ Sundiac เนื่องเพราะมีเขตการกระจายพันธุ์อยู่ในแถบใต้เส้นรู้งที่18องศาเหนือลงไปเท่านั้นมีพบในแถบภาคใต้ของเมียนม่าร์ไทยแหลมมาลายูและสุมาตราในประเทศไทยมีพบแหล่งที่อยู่อาศัยของสมเสร็จแถบภาคตะวันตก บริเวณเทือกเขาตะนาวศรีในเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าห้วยขาแข้งจังหวัดอุทัยธานีซึ่งถือได้ว่าเป็นเขตการกระจายพันธุ์สูงและเหนือสุดของสมเสร็จถัดใต้ลงมาพบถิ่นอาศัยของสมเสร็จในแถบเทือกเขาถนนธงชัยและ ป่าดิบชื้น ภาคใต้ทั่วๆ ไปจดประเทศมาเลเซีย

นิสัยทั่วไปของสมเสร็จคล้ายกับแรด ชอบใช้ชีวิตสันโดษตามลำพัง อาศัยอยู่ตามป่าดิบรกทึบและเย็นชื้นไม่ชอบอากาศร้อน จึงมักชอบอาศัยอยู่ใกล้ ๆ แหล่งน้ำ ว่ายน้ำและดำน้ำเก่ง เชื่อว่าสมเสร็จสามารถกบดานและเดินไปตามพื้นใต้น้ำได้ คล้ายกับฮิปโปเตมัสของเอฟริกา แต่ไม่ชอบนอนแช่ปลักโคลนอย่างแรด อีกทั้งมักถ่ายมูลรวม ๆ ไว้เป็นที่เป็นทาง
ฤดูจับคู่ผสมพันธุ์ของสมเสร็จอยู่ในช่วงเดือนเมษายน – พฤษภาคม ผสมพันธุ์กันในน้ำ ระยะตั้งท้องนาน 390 – 395 วัน ออกลูกท้องละ 1 ตัว ลูกแรกเกิดมีน้ำหนักตัวประมาณ 6 – 7 กิโลกรัม ลักษณะมีลายพร้อยเป็นลูกแตงไทยทั้งตัว แม่จะเฝ้าเล้ยงดูลูกจนอายุปประมาณ 6 – 8 เดือน ขนาดของลูกจะโตเกือบเท่าแม่ ลายแตงไทยตามตัวจางหายไป เปลี่ยนเป็นสีดำสลับขาวอย่างพ่อแม่ จะย่างเข้าสู่วัยเจริญพันธุ์ได้อายุประมาณ 2 – 3 ปีขึ้นไป ตัวเมียมักจะมีการผสมพันธุ์และตั้งท้องได้ทูก 2 ปี อายุยืนประมาณ 30 ปี