το μανιφέστο της τσουκνίδας

ι.π.

δημοσιεύτηκε στο φανζίν suckerpunch #2

Για τη σύγχρονη ηθική (που αποτελείται σε μεγάλο βαθμό από την ηθική της παραγωγής) η αχρηστία αποτελεί ένα από τα πιο αποτρόπαια αμαρτήματα. Όπως ένα κομμάτι γη με άγρια ζωή, έτσι και τα μέλη των κοινωνιών που ελέγχονται από τον πολιτισμό εξαναγκάζονται να καλλιεργηθούν έτσι ώστε να γίνουν χρήσιμα, δηλαδή αποδοτικά. Η έλλειψη ικανοτήτων, χρήσιμων δεξιοτήτων και όρεξης για παραγωγή, θεωρούνται ντροπή ακόμα και για όσους στέκονται συνειδητά ενάντια στο σύγχρονο παραγωγικό μοντέλο. Η χρησιμότητα ενός ατόμου εξισώνεται με το ίδιο το άτομο. δεν είμαστε τίποτε παραπάνω από το σύνολο των παραγωγικών μας ικανοτήτων με αποτέλεσμα να κρίνουμε τους ίδιους μας τους εαυτούς με γνώμονα τη χρησιμότητα.
Ο τεμπέλης είναι ένα πρόσωπο που κατακεραυνώνεται από τους δασκάλους, περιφρονείται από την οικογένεια και τους φίλους, απολύεται από τα αφεντικά. Ο άχρηστος, ακόμη χειρότερα, προκαλεί τη γενική περιφρόνηση, οι καιροί τον προσπερνάνε προσποιούμενοι ότι δεν τον βλέπουν, και το μονότονο μέτρημα του σύγχρονου ρυθμού αγνοεί τα άρρυθμα χτυπήματά του. Και αν οι γέροι (όσοι από αυτούς τέλος πάντων σταμάτησαν να είναι ενεργοί) προκαλούν τουλάχιστον έναν κάποιον οίκτο, ο μηχανισμός της παραγωγής δεν κρύβει κανένα έλεος για τον άχρηστο ή τον τεμπέλη. Σε περιπτώσεις που το κόστος σύνθλιψής του είναι μικρό, τον συνθλίβει, ειδάλλως απλά τον αγνοεί.
Η αίσθηση ότι κάποιος είναι άχρηστος συνήθως συνεπάγεται από υπαρξιακά ή ψυχολογικά προβλήματα. Κι όμως, αυτό που θα έπρεπε να συμβαίνει είναι το εντελώς αντίθετο.
Ζούμε σε ένα σύστημα με τεράστιες ικανότητες αφομοίωσης. Σχεδόν οτιδήποτε κάνουμε αποτελεί τροφή γι΄ αυτό. Όσο πιο καλλιεργημένοι και χρήσιμοι είμαστε, τόσο περισσότερη τροφή παράγουμε. Οι δεξιότητές μας θα χρησιμοποιηθούν για καλύτερα συστήματα ελέγχου ή πιο έξυπνα ψέματα στις διαφημίσεις, για μεγαλύτερη μόλυνση του περιβάλλοντος, για την παραγωγή τέχνης με μόνο σκοπό τον αισθητικό εφησυχασμό, για την πολεμική μηχανή, για την εξαθλίωση της ζωής στον πλανήτη. Ο καλλιεργημένος άνθρωπος, το χρήσιμο κομμάτι της κοινωνίας είναι, συνειδητά ή ακούσια, εχθρός της ζωής. Ο άχρηστος αντίθετα, είναι ο μόνος επαναστάτης. Σε αντίθεση με τον δημιουργικό και ικανό άνθρωπο, ακόμα κι αν χρειαστεί να δουλέψει θα είναι -λόγω ανικανότητας- αντιπαραγωγικός. Η έλλειψη χρήσιμων δεξιοτήτων και του απαραίτητου ενδιαφέροντος αποτελούν τη μόνη σίγουρη εγγύηση ότι δε θα προσφέρει τροφή σε ένα εχθρικό για τον άνθρωπο σύστημα.
Άλλωστε ο άνθρωπος στη φυσική του κατάσταση, λαμβάνοντας υπόψη τις τροφοσυλλεκτικές-κυνηγετικές κοινωνίες και τις ίδιες τις ακατέργαστες και ανεκπαίδευτες μονάδες παραγωγής (τα παιδιά δηλαδή), δείχνει να προτιμά να παράγει όσο το δυνατόν μεγαλύτερο αποτέλεσμα με όσο το δυνατόν λιγότερο κόπο. Τα περισσότερα παιδιά πρέπει να εξαναγκαστούν για να μοχθήσουν σε κάτι που δε θα έχει παρά μακροπρόθεσμα αποτελέσματα, ενώ αντίθετα τους αρέσει πολύ π.χ. να ζωγραφίζουν όπου με λίγες πινελιές παράγουν ένα άμεσο αποτέλεσμα. Ποτέ δεν είχε περάσει από το μυαλό του ανθρώπου η ιδέα ότι μπορεί κάποιος να μοχθεί καθημερινά για κάτι που θα επιφέρει αποτελέσματα μετά από ένα χρόνο, πριν την εμφάνιση της γεωργίας και άρα και της παραγωγής. Έκτοτε, ο άνθρωπος άρχισε να καλλιεργείται, όπως και η υπόλοιπη ζωή, αναπτύσσοντας όχι τις δεξιότητες εκείνες που θα έκαναν ευτυχισμένο αυτόν και τους γύρω του, αλλά αυτές που θα ήταν χρήσιμες για τη συνέχιση του ίδιου του συστήματος.
Πλέον είναι εξαιρετικά δύσκολο για κάποιον να κρατήσει τις δεξιότητές του αποκλειστικά για τον εαυτό του ή τους γύρω ανθρώπους. Αργά ή γρήγορα θα αναγκαστεί να τις εξαργυρώσει το γιγάντιο χωνευτήρι του συστήματος. Η μόνη διέξοδος είναι η συστηματική εκμηδένιση των χρήσιμων χαρακτηριστικών και η εντρύφηση σε άχρηστες συνήθειες.
Η επίτευξη της ολοκληρωτικής αχρηστίας είναι ένας στόχος που αποτελεί συντονισμένες ενέργειες. Ακριβώς όπως οι τεχνικές της μη-πράξης και της μη-σκέψης αποτελούν κάποιες πνευματικές διεργασίες για να επιτευχθούν, έτσι και η αχρηστία χρειάζεται μια πρωτύτερη προσπάθεια, ή συνειδητή έλλειψη προσπάθειας. Πρώτα απ' όλα πρέπει να αποτινάξουμε την ντροπή που η παραγωγική ηθική πυροδοτεί όταν συνειδητοποιούμε ότι είμαστε ανίκανοι να ολοκληρώσουμε κάθε έργο. Η ντροπή αυτή πρέπει να αντικατασταθεί από μια βαθιά απόλαυση και υπερηφάνεια για τον εαυτό μας. Έπειτα πρέπει να εντοπιστούν όλες εκείνες οι γνώσεις και καλλιέργειες που αποκτήσαμε άθελά μας και να αφεθούν στην πλήρη διάλυση. Το αχαλίνωτο σεξ, η φρενίτιδα κατανάλωσης ναρκωτικών και η άρνηση συμμετοχής σε οποιαδήποτε παραγωγική διαδικασία μπορεί να αποδειχθούν χρήσιμοι οδηγοί, αλλά ο κάθε ένας μπορεί να επιλέξει το δικό του προσωπικό τρόπο επίτευξης της αχρηστίας.
Ο συνειδητοποιημένος άχρηστος, δεν αρκείται απλά στην προσωπική του ανικανότητα, αλλά μεταδίδει τη φωτιά της στους γύρω του. Ποτίζει με ναρκωτικά τους εργαζόμενους φίλους του στις τρεις η ώρα τα μεσάνυχτα, με αποτέλεσμα αυτοί να είναι εντελώς αντιπαραγωγικοί το επόμενο πρωί. Είναι προκλητικά ανίκανος όταν εργάζεται, δημιουργώντας δυσάρεστο και αντιπαραγωγικό κλίμα στην εργασία του. Αποτυγχάνει να εκπαιδεύσει σωστά τα παιδιά του, γλυτώνοντας τον πλανήτη από μερικούς ακόμη μαλάκες. Αρνείται κάθε ευθύνη, επιδεικνύει θρασύτατα σταρχιδισμό και τα κάνει θάλασσα με τις υποχρεώσεις του, δημιουργώντας υπαρξιακά προβλήματα σε όλους εκείνους τους οργανωτικούς τύπους που συνήθως επωμίζονται ασυνείδητα, όλη τη βρωμοδουλειά της ολοσχερής μετατροπής του πλανήτη σε ένα εργοστάσιο παραγωγής. Ο άχρηστος δεν είναι καν ικανός να μεταδώσει τις ιδέες του μέσω του λόγου ή της τέχνης. Έτσι το σύστημα δεν μπορεί να τον αναγνωρίσει ως εχθρό. Οι σπόροι της αντι-παραγωγικότητας όμως πετιούνται τυχαία στα καλλιεργημένα χωράφια της σύγχρονης ζωής και αμέτρητα πανέμορφα ζιζάνια, αγριόχορτα και άχρηστα φυτά ξεφυτρώνουν, πνίγοντας τα βιομηχανικά κατασκευάσματα και επαναφέροντας την ελεύθερη ζωή στην παγκόσμια λωρίδα παραγωγής.
Η αχρηστία δεν καταγράφεται ιστορικά. Η ιστορία θα εγκολπώσει τον συνδικαλιστή, αλλά όχι και τον άχρηστο εργάτη, που τον παίρνει ο ύπνος στη λωρίδα παραγωγής προκαλώντας συνολικό πρόβλημα. Θα αφιερώσει κεφάλαια για το αντιμιλιταριστικό κίνημα, αλλά όχι και για τους άχρηστους στρατιώτες που πυροβολήσαν κατά λάθος τους ανωτέρους τους, ανατίναξαν τη μπαρουταποθήκη πετώντας απρόσεχτα το αναμένο σπίρτο τους ή πιο απλά, εγκαταλείψαν τη σκοπιά τους και πήγαν να παίξουν με τους ομοϊδεάτες του εχθρού. Αυτό είναι ένα ακόμη πλεονέκτημα της αχρηστίας - η ιστορία την αγνοεί, ανήμπορη να την καταψύξει όπως κάθε άλλο ιστορικό κίνημα, έτσι αυτή παραμένει φρέσκια και ζωντανή, έτοιμη να ανακαλυφθεί εκ νέου κάθε φορά που κάποιος αντί να ασχοληθεί με κάτι χρήσιμο, ξαπλώνει και κοιτάζει το ταβάνι του με τις ώρες.
Ζούμε σε ένα κόσμο όπου σχεδόν κάθε ευχάριστη και ανυψωτική δραστηριότητα έχει αποκλειστεί από την καθημερινή ζωή, προς χάριν της λειτουργικότητας και της παραγωγής. Και όπου υπάρχουν ακόμη, έχουν αποκτήσει καθαρά λειτουργικό ρόλο: ως βαλβίδες εκτόνωσης πιέσεως. Πολλά άγρια ζώα, αρνούνται να ζήσουν σε συνθήκες αιχμαλωσίας - προτιμούν να λιμοκτονήσουν ή να πεθάνουν από θλίψη. Ο άνθρωπος δυστυχώς δε συγκαταλέγεται σ΄ αυτά. Υπομένει αγόγγυστα τον διαρκή υποβιβασμό της ζωής του και την εξολόθρευση των θεμελιωδών χαρακτηριστικών της. Και η μόνη του ανταμοιβή είναι η ψευδής ικανοποίηση ότι ανταποκρίθηκε στο ρόλο της χρησιμότητας, ότι δεν "έσπασε" από την πίεση των απαιτήσεων. Και ίσως το μοναδικό πραγματικά ελπιδοφόρο σημάδι των καιρών, είναι ότι όλο και περισσότεροι άνθρωποι αποτυγχάνουν σ΄ αυτό, σπάνε, τρελαίνονται, παίρνουν τα όπλα και πυροβολούν άλλους ανθρώπους, στέλνουν βόμβες μέσω ταχυδρομείου ή απλά πέφτουν σε κατάθλιψη (μια κατάσταση το ίδιο πολύτιμη με την αχρηστία, από την άποψη ότι είναι παντελώς μη παραγωγική, αλλά με το μειονέκτημα ότι είναι φθοροποιός για το υποκείμενό της). Και ίσως τα χαμόγελα και η γιορτή επανέλθουν στην εξημερωμένη ανθρωπότητα όταν οι λωρίδες παραγωγής πλημμυρίζουν από προϊόντα που οι εργάτες αδυνατούν να συλλέξουν, όταν οι υπάλληλοι γραφείου αρχίσουν να ουρλιάζουν και να πετάνε τα χαρτιά τους, όταν οι χρηματιστές αρχίσουν να μουρμουρίζουν για τα γαμημένα πράσινα ανθρωπάκια που δεν τους αφήνουν να ηρεμήσουν και οι στρατιωτικοί αρπάξουν τα όπλα και αρχίσουν να αλλησκοτώνονται. Όταν οι άνθρωποι πάψουν να υπομένουν την πίεση της χρησιμότητας και υποκύψουν - και από τα συντρίμμια της υποταγμένης ανθρωπότητας ανθίσει και πάλι η ελεύθερη, άγρια, "άχρηστη" ζωή.

*Στη χειρότερη περίπτωση, οι μη-παραγωγικοί εργάτες, ή τα εν γένει άχρηστα μέλη της κοινωνίας στέλνονται σε στρατόπεδα εργασίας ή θανάτου (βλ. Σταλινική Ρωσία, Ναζιστική Γερμανία).